huisspitsmuis uitsnede

Huisspitsmuis helpt kerkuil

Zoogdiervereniging
1-MEI-2009 - Explosieve toename huisspitsmuis biedt kansen voor de kerkuil om als broedvogel op Texel terug te keren.

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op vrijdag 1 mei 2009

Explosieve toename huisspitsmuis biedt kansen voor de kerkuil om als broedvogel op Texel terug te keren.

In de periode 1930-1963 was de kerkuil een zeldzame broedvogel op het Texel. Uit braakballenonderzoek bleek dat deze kerkuilen hoofdzakelijk noordse woelmuizen aten. Anders dan bijvoorbeeld kiekendieven, ransuilen en velduilen, eten kerkuilen normaal gesproken veel spitsmuizen. Maar de waterspitsmuis op Texel (de enige toen aanwezige spitsmuizensoort) is waarschijnlijk in onvoldoende dichtheid aanwezig om de kerkuil van voldoende voedsel te voorzien. In 1962 broedden nog drie paren en in 1963 slechts één paar kerkuilen op het eiland. Sindsdien is geen broedgeval meer bekend.

Komst huisspitsmuis
Op 23 oktober 2006 werd op de noordpunt van het eiland Texel een huisspitsmuis (Crocidura russula) gevangen. Deze soort was tot dan toe nog niet bekend van het eiland. In 2007 werd de huisspitsmuis nergens op Texel opgemerkt maar wel werd in oktober 2007 nabij de vanglocatie van 2006 een kerkuil gezien (bron: VWG Texel).

In 2008 kwamen opeens acht meldingen van huisspitsmuizen binnen, verspreid over het gebied tussen de vuurtoren en Den Burg. In het voorjaar van 2008 verbleven twee tot drie kerkuilen tijdelijk op het eiland en in de winter van 2008/2009 maar liefst minimaal vijf.

Uit 18 braakballen van twee van deze kerkuilen bleek dat deze vogels minimaal 39 huisspitsmuizen, zeven waterspitsmuizen, twee bosmuizen, drie noordse woelmuizen en vier aardmuizen hadden gevangen. De verhouding geeft aan dat de huisspitsmuis op Texel explosief aan het toenemen is en dat het een belangrijke voedselbron is geworden voor de kerkuil. Behalve deze vondst kwamen ook klachten naar buiten van een ware spitsmuizenplaag in de bungalowparken De Krim en Sluftervallei, beide gelegen nabij de Cocksdorp.

Toename kerkuilen?
Er lijkt een tendens te zijn van een toename van het aantal overwinterende kerkuilen op Texel. Vanaf het begin van de jaren negentig wordt in vrijwel elke winter wel weer een kerkuil gedurende langere tijd in of bij boerderijen op Texel gezien. Vanaf de winter van 2001/2002 komen jaarlijks zelfs gemiddeld vier meldingen van overwinterende kerkuilen binnen.

Dit beeld past bij de landelijke trend van de kerkuil maar mogelijk speelt de, ongewilde, introductie van de huisspitsmuis op Texel (rond 2006) hierbij een belangrijke rol. Uit genoemd braakballenonderzoek blijkt namelijk het belang van de huisspitsmuis op Texel als voedselbron voor de kerkuil.


1. Aantal overwinterende kerkuilen (kolommen) en het verschoven 2-jarige gemiddelde (lijn).

Sinds de winter voorafgaande aan de vangst van de eerste huisspitsmuis (2005/2006) ligt het aantal overwinterende kerkuilen voor driekwart van de winters boven dit gemiddelde van vier per jaar (zie figuur). Voor de vangst van de huisspitsmuis betrof het gemiddelde aantal overwinterende kerkuilen 2,75, erna 4,67.


2. Aantal kerkuilen ten opzichtte van het gemiddelde. Let op: de kolommen zijn weergegeven rond het gemiddelde van vier.

Terugkeer als broedvogel?
Het is bekend dat indien een nieuwe muizensoort zich op een eiland weet te vestigen deze eerst een enorme explosie in aantal laat zien. Daarna vindt een afname in aantal plaats en ontstaat een meer ‘natuurlijke’ dichtheid. Het is aannemelijk dat dit proces momenteel ook op Texel plaatsvindt en dat door de aanwezigheid van de huisspitsmuis de kerkuil ook als broedvogel op Texel voldoende voedsel zal weten te vinden. Wie meldt het eerste broedgeval?

Aanvullende informatie via braakballen
Het pluizen van braakballen is de beste manier om de aantalsontwikkeling en verspreiding van zowel de huisspitsmuis als de waterspitsmuis te volgen. Daarom de vraag aan een ieder op Texel die verblijfplaatsen van kerkuilen kent om braakballen te verzamelen en eventueel te pluizen. De braakballen en/of prooiresten kunnen gratis verzonden worden naar de Zoogdiervereniging. Indien u braakballen wilt gaan verzamelen (en eventueel pluizen) neem dan contact op via braakbal@vzz.nl. U ontvangt dan van de Zoogdiervereniging een uitgebreide handleiding en braakballen-registratie-formulieren.

Tekst: Richard Witte van den Bosch, Zoogdiervereniging VZZ
Foto: Rollin Verlinde, www.vildaphoto.net