Het grootste deel van het organische materiaal dat levende organismen opbouwen, wordt ooit ook weer afgebroken. Hierdoor komen voedingsstoffen opnieuw beschikbaar voor andere organismen en volgende generaties. Schimmels vervullen daar een grote rol in. De meeste in bossen voorkomende soorten zijn saprotroof, dat wil zeggen dat ze leven van dood organisch materiaal, veelal afkomstig van planten. Dat kan hout zijn, maar ook bladstrooisel of andere plantenresten. Celwanden van planten zijn opgebouwd uit de suikerverbindingen cellulose en hemicellulose, en bevatten vaak ook lignine (houtstof), een groep van complexe chemische verbindingen. Hout is grotendeels opgebouwd uit deze verbindingen en is een van de moeilijkst afbreekbare producten in de natuur. Schimmels zijn bij uitstek gespecialiseerd in het afbreken ervan en kunnen als enige groep organismen lignine volledig afbreken. Lignine zit overigens niet alleen in hout, maar ook in andere plantendelen, bijvoorbeeld blad. Tijdens het afbraakproces volgen verschillende soorten schimmels elkaar op, in verschillende verteringsstadia van het substraat. Zonder schimmels zouden resten van bomen en andere planten zich in een mum van tijd ophopen.
Bijna iedereen is het wel opgevallen dat er momenteel op een aantal plekken, zoals in tuinen, parken, bossen en weilanden, allerlei paddenstoelen staan. Het wisselvallige weer van de afgelopen periode is daar mede debet aan. Het is echter de vraag wat het droge, zonnige en warme weer van nu met de paddenstoelen gaat doen. Je vindt momenteel al verschillende soorten parasolzwammen, inktzwammen, schijnridderzwammen, stuifzwammen, mycena’s en verschillende houtafbrekende paddenstoelen.
Houtsnippers, een walhalla voor paddenstoelen
Sinds de komst van de mechanische houtversnipperaars en hakselaars zijn houtsnippers het favoriete substraat geworden van een aantal paddenstoelen, waarvan enkele voorheen in Nederland niet of nauwelijks voorkwamen. Houtsnippers worden doorgaans op een hoop gedeponeerd, waarna ze verder worden getransporteerd naar bedrijven, parken, tuinen of andere doeleinden. Mocht zo’n hoop langer blijven liggen, dan kunnen er tal van paddenstoelen tot ontwikkeling komen. Een aantal paddenstoelen is gespecialiseerd in grote concentraties houtsnippers, andere groeien ook op een dunne laag, op een pad of tussen begroeiing. Daarnaast maakt het uit, uit welke houtsoorten de houtsnippers bestaan. De ene soort prefereert loofhout, de ander naaldhout of zelfs maar een enkele boomsoort. Heb jij ook houtsnippers in de tuin? Kijk eens of je er paddenstoelen kunt vinden!
Tijdens een vrijwilligersbijeenkomst voor het monitoren van paddenstoelen in de gemeente Nijmegen kwamen we deze week de prachtige en tevens zeldzame Gebundelde champignonparasol (Leucoagaricus americanus) tegen op een houtsnipperpad.
Een prachtige verrassing in de woonkamer
Ook in potten met kamerplanten kunnen paddenstoelen tevoorschijn komen. Het grootste aantal waarnemingen die momenteel gedaan worden zijn van de prachtige en kortlevende Plooiparasollen (Leucocoprinus). Ze leven van het dode organische materiaal (compost) waar de kamerplant in staat. Ze doen de kamerplant geen kwaad. Hoewel je door het aanraken van het paddenstoeltje zeker niet ziek zal worden, is het geen goed idee ze op te eten. Van de Plooiparasollen wordt de Goudgele plooiparasol (Leucocoprinus birnbaumii) op dit moment het meest gezien. Let er maar eens op!
Mestpaddenstoelen
Mestpaddenstoelen halen hun voeding uit de vertering van strorijke mest, vooral in gebieden waar koeien en paarden grazen in kruidenrijk grasland. Dierlijke mest is zeer voedselrijk, door zijn hoge gehaltes aan stikstof en fosfaat. Allerlei micro-organismen vinden er gemakkelijk verteerbare koolhydraten en eiwitten. De sporen van een aantal paddenstoelen die op mest voorkomen, gaan via een hap gras eerst het maagdarmkanaal van een herkauwer door, voordat ze in de uitwerpselen kiemkrachtig worden. Onder invloed van regenbuien komen ze tot leven. Daarna worden de sporen weer verspreid in het omliggende gras, neemt de koe of het paard een hap, en begint de cyclus weer opnieuw.
Kijk en zoek in je eigen leefomgeving
Je hoeft helemaal niet ver weg om deze soorten paddenstoelen te zoeken en te vinden. Kijk in je eigen tuin, misschien heb je wel een bloempot of heb je houtsnippers aangebracht. Ook op takjes, bladeren, dode stammen of gewoon in het gazon, weiland of gemeenteplantsoen kun je van alles tegenkomen.
Meer informatie
- Wil je meer weten over al deze bijzondere soorten paddenstoelen? Doe dan mee aan onze online cursussen, of kijk alvast naar de Paddenstoelentuintelling die eraan zit te komen.
Tekst: Ronald Morsink, Nederlandse Mycologische Vereniging, Paddenstoelenonderzoek Nederland
Foto's: Ronald Morsink; Marlies Verda; Inge van Westen