Slagveld op de oever
Bericht uitgegeven door de Koninklijke Belgische Vereniging voor Conchyliologie [land] op [publicatiedatum]
In de laatste week van februari werden op de oevers van de oude Leie-arm in natuurgebied de Bourgoyen-Ossemeersen op verschillende plaatsen lege schelpen van Brede zwanemossels aangetroffen. De zwanemossels waren duidelijk aangevreten. Maar wie zat er achter dit slagveld?
De Brede zwanenmossel (Anodonta cygnea cygnea) is een algemene zoetwatermossel die in bijna heel Europa voorkomt. Hoewel zwanenmossels een voorkeur vertonen voor stilstaande waters, kan je ze aantreffen in allerlei plassen en sloten waar ze zich ingraven in de modderige, kale bodem. Doordat hun leefomgeving wordt aangetast (uitdrogende plassen, vervuilde waterlopen), worden zoetwatermossels bedreigd. Wanneer de habitat vervuild raakt, sterft immers vaak een groot deel van de populatie. Daarom wordt deze soortgroep soms ook gebruikt als 'early warning'-systeem voor verontreiniging.
Veel dieren zijn verlekkerd op grote zoetwatermosselen. Vooral ratten vullen hun dieet in de winter vaak aan met deze schelpdieren. Door de lagere waterstanden, schuimen ratten de waterlijn af, op zoek naar mosselen die dan een welkome aanvulling op hun dieet vormen. De opgeviste mosselen worden door de ratten naar de kant van de waterloop gebracht, waar ze worden opgegeten. De aangeknaagde en leeggegeten schelpen worden dan vaak in hoopjes op de oever achtergelaten.
Zowel Bruine rat (Rattus norvegicus) als Muskusrat (Ondatra zibethicus) eten grote zoetwatermosselen. Op basis van de knaagsporen kan echter niet worden uitgemaakt welke rattensoort de mosselen heeft gekraakt. Ratten hebben geen specifieke voorkeur voor een bepaalde soort: wat ze kunnen pakken, wordt gekraakt en gegeten. Zowel Zwanenmossel, Vijvermossel, Schildersmossel als Bolle stroommossel werden al als rattenprooi geregistreerd. Ook grotere slakken, zoals moerasslakken, worden door ratten gegeten. Hierbij wordt dan de top van de schelp afgebeten om het dier er uit te halen.
Naast ratten staan zoetwatermosselen ook op het menu van een aantal vogelsoorten (bv. Blauwe Reiger en Zwarte Kraai). Ook Waterhoen en Meerkoet eten vaak mosselen, al gaat hun voorkeur vooral uit naar de kleinere driehoeksmosselen. Tenslotte blijkt ook de Chinese wolhandkrab - een exoot die ondertussen in vele waterlopen in ons land voorkomt - een liefhebber van grote zoetwatermosselen.
Tekst: Nathal Severijns, werkgroep Succinea, Koninklijke Belgische Vereniging voor Conchyliologie
Foto's: Anaïs Van Goethem en Erik Toorman