Natuurjournaal 14 augustus 2025

Je weet past wat je mist als je het niet meer hebt, dat geldt ook voor de aanwezigheid van de gierzwaluw in Nederland. Boven de daken is het nu opvallend stil. De gierzwaluw, ook wel ‘honderddagenvogel’ genoemd, is hier een maand of drie in alle luidruchtigheid om te broeden en keert dan terug naar overwintergebieden in Afrika. Dit jaar zijn er door het extreem warme weer grote aantallen jonge gierzwaluwtjes uit hun nesten gevallen, vogelopvangcentra stroomden vol. De jonkies moesten kiezen tussen twee kwaden: zich uit het nest laten vallen zonder het vliegen al te beheersen, of levend geroosterd worden onder het snikhete dak. De oudervogels kunnen, als de kleintjes eenmaal op de grond zitten, niet meer voor ze zorgen. Gierzwaluwen zijn zó aan het luchtleven aangepast, dat ze hebben moeten inleveren: op de grond komen ze vrijwel nooit, want hun pootjes zijn veel te kort om te lopen.

Oeverzwaluwen zoeken steilwanden langs rivieroevers om met zijn allen in te nestelen. Zo wordt een zandige of lemen wand al snel een gatenkaas vol levendigheid. De tunnels die ze uitgraven, gaan een meter horizontaal de wand in. Nogal een prestatie voor zo’n vogeltje! Of een wand nu door een rivier uitgesleten of door mensen gemaakt is, dat is de kwetterende zangvogels om het even. Plekgetrouw zijn ze ook niet. Zo kan een bouwlocatie, zandafgraving of tijdelijk aangelegd gronddepot langs het water pardoes worden gekraakt door oeverzwaluwen. En dan mag er tot na het broedseizoen niet meer worden gewerkt, want de vogelnesten zijn beschermd. Het zij ze vergeven: een gemiddeld oeverzwaluwnest met jongen verorbert zevenduizend vliegende insecten per dag. Er zijn bovendien maatregelen te nemen om te voorkomen dat een locatie interessant voor ze wordt. Oeverzwaluwen trekken vanaf juli tot in september naar de Sahel. Net voor en tijdens hun migratie roesten ze in groepen in rietvelden.

Tekst: Karen Bosma, Nature Today
Beeld: Tom Heijnen, Saxifraga; Nicholls of the Yard, Flickr