Illustratie rapporten

Dosis-effectrelaties; de schatkist moet open!

Wageningen University
28-SEP-2008 - De Europese wet- en regelgeving op het gebied van de bescherming van natuur en biodiversiteit, zoals vormgegeven in de Vogel- en Habitat Richtlijnen, is omgezet in Nederlandse wet- en regelgeving. Hierdoor staan de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet al een poosje volop in de maatschappelijke belangstelling. Ondernemend en planvormend Nederland is zich bewust geworden van het feit dat besluitvorming over projecten en plannen die gevolgen hebben voor de beschermde natuur, niet meer mogelijk is zonder expliciete aandacht voor die gevolgen.

Natuurbericht uitgegeven door Alterra Wageningen UR op zondag 28 september

De Europese wet- en regelgeving op het gebied van de bescherming van natuur en biodiversiteit, zoals vormgegeven in de Vogel- en Habitat Richtlijnen, is omgezet in Nederlandse wet- en regelgeving. Hierdoor staan de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet al een poosje volop in de maatschappelijke belangstelling. Ondernemend en planvormend Nederland is zich bewust geworden van het feit dat besluitvorming over projecten en plannen die gevolgen hebben voor de beschermde natuur, niet meer mogelijk is zonder expliciete aandacht voor die gevolgen.

Daardoor wordt de vraag naar kennis over de effecten van allerlei menselijk activiteiten op de overleving en dus de duurzaamheid van beschermde planten, dieren en habitattypen de laatste tijd steeds vaker en nadrukkelijker gesteld. Gelukkig is er veel kennis beschikbaar en wordt er steeds nieuwe kennis in de praktijk opgebouwd. Maar ze is slecht ontsloten voor wie de weg niet kent in wetenschappelijke bibliotheken en databestanden of de juiste deskundige niet weet te vinden.

Hoe kan de inhoud van deze schatkist met kennis en ervaringen toegankelijk worden gemaakt, niet alleen voor plannenmakers en plannenbeoordelaars, maar ook voor bijvoorbeeld de beheerders van de beschermde natuur? Dat is de centrale vraag in het project 'Dosis-effect relaties'.

Bij elke menselijke activiteit veranderen er factoren in de omgeving van beschermde planten, dieren en in de habitattypen. Veel van die factoren hebben een uitwerking op de organismen en systemen omdat ze er afhankelijk van zijn (bijv. voedingsstoffen, waterpeil) of omdat ze proberen ze te vermijden (bijv. licht, geluid). Dosis-effect relaties beschrijven hoe (positief of negatief) en in welke mate er gereageerd wordt (effect) bij een bepaalde verandering in zo’n factor (dosis).

Een voorbeeld: veel vogelsoorten reageren negatief op geluid (de veranderende factor). Ze vliegen op van het nest of verlaten hun foerageerplaats (de reacties van de vogels bepalen de aard van het effect; hier is dat de afname van het broedsucces en de afname in foerageermogelijkheden en uiteindelijk voedselaanbod). Maar hoe de relatie tussen de hoeveelheid geluid (dosis) en het broedsucces of de voedselopname (effect) er precies uitziet is niet of slecht bekend. Een probleem bij dosis-effect relaties is dus dat de aard van het effect meestal wel bekend is, maar dat de kennis om de omvang van een bepaald effect te bepalen vaak onvolledig is of ontbreekt.

Als resultaat van het project moet duidelijk worden hoe de in de literatuur opgeslagen kennis ontsloten kan worden in een databestand of bibliotheek, en welke informatie daarin zou moeten worden opgenomen. Het gaat daarbij niet alleen om de structuur en de inhoud van de bibliotheek, maar ook om de kwaliteit van de informatie en hoe deze beheerd en aangevuld kan worden.

In het project wordt gebruik gemaakt van ervaringen met enkele vergelijkbare systemen in Nederland en Duitsland.

Meer informatie over dit onderzoek is te lezen op www.kennisonline.wur.nl.

Tekst en foto: Rob van Apeldoorn, Alterra Wageningen UR