De consequente koekoek

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op [publicatiedatum]

Geniet ervan nu het nog kan. Een mooie zanger is het misschien niet, maar een karakteristieke roep heeft zij wel. Sinds april is het gekoekoek van de koekoek weer te horen, maar niet voor lang, want in augustus vertrekt zij al weer.

Juist nu is de koekoek overal veelvuldig te horen. In heel Nederland is ze goed vertegenwoordigd, dus grote kans dat u deze vogel al bent tegengekomen. De Natuurkalender wil elk jaar opnieuw weten, wanneer u de eerste koekoek hoort. Dit jaar lag de piek van eerste waarnemingen halverwege april. Hierin wijkt ze niet af van alle voorgaande jaren.

Dat de koekoek zeer consequent is wat betreft de terugkomstdatum is niet zo vreemd. Wisselingen in timing van de natuur voor groei, bloei, voortplanting en migratie worden vaak (mede) gereguleerd door veranderingen in temperatuur en klimaat. Maar omdat de koekoek het grootste deel van het jaar in Afrika verblijft, krijgt ze weinig mee van de temperatuur in Europa. Het enige wat de koekoek kan doen is vasthouden aan de datum die altijd gewerkt heeft, en dat is blijkbaar half april.

Voor veel vogels is het belangrijk om precies op tijd te komen, zodat hun jongen opgevoed kunnen worden in tijden van veel voedsel, zoals tijdens een rupsenpiek. Wanneer vogels te laat komen, kan het zijn dat ze de rupsenpiek mislopen en dus niet genoeg eten hebben voor hun jongen. De koekoek laat dit probleem over aan andere vogels. Zoals bekend legt de koekoek haar ei altijd in het nest van andere kleine zangvogeltjes om er vervolgens zelf niet meer naar om te kijken.

Maar eigenlijk verplaatst zij het probleem hier alleen maar mee. Ze moet namelijk nog steeds zorgen dat ze op tijd is om het ei in het nest van de andere vogels te kunnen leggen, zonder dat de pleegouders dit merken. Is ze te laat en zijn de kleine zangvogels al lang met nestelen begonnen, dan is haar kans verkeken. Zangvogels die in de winter binnen Europa blijven of zelfs helemaal niet migreren, reageren namelijk wel op schommelingen in de temperatuur hier en kunnen hun nestdatum als gevolg aanpassen. De koekoek kan ook niet zomaar wisselen van gastheer, want ze is heel ‘waardvogel’ gebonden. Vanuit haar afstamming specialiseert een koekoekvrouwtje zich op één zangvogelsoort. De eikleuren zijn er zelfs op aangepast. Gelukkig lijkt het voorlopig nog goed te gaan. 

De oudervogels keren altijd eerder terug naar Afrika dan de jongen, namelijk al in juli of augustus. Die jongen moeten dus uit zichzelf de weg maar zien te vinden. En dat lukt ze ook, zonder het ooit geleerd te hebben. Al met al een best slimme vogel dus, die koekoek.

Tekst: Lysanne Snijders; De Natuurkalender
Foto: IVN Vecht en Plassengebied