Meer dan één miljoen vleermuizen in vier jaar dood in de VS

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op [publicatiedatum]

Sinds het eerste geval in 2006 heeft het zogenaamde White Nose Syndrome (WNS) zich verspreid over meer dan 16 staten in de Verenigde Staten en zijn er zeker één miljoen vleermuizen gestorven. Een ecologische ramp die volgens biologen ook voor mensen gevolgen kan hebben. In Nederland en zes andere Europese landen komt WNS ook voor, maar veroorzaakt het niet zo'n massale sterfte als in de Verenigde Staten. Europese vleermuisonderzoekers houden het syndroom echter nauwlettend in de gaten. 

Het begon in de winter van 2006. Amerikaanse vleermuisonderzoekers vonden in een grot in de staat New York iets wat ze niet eerder hadden gezien: een aantal vleermuizen had witte schimmel rond de neus. Het werd gefotografeerd, maar men besteedde er verder geen aandacht aan. In 2007 zagen dezelfde onderzoekers meer vleermuizen met de schimmel, verspreid over vier grotten in de staat New York. Bovendien vonden ze opvallend veel dode vleermuizen in die grotten. De onderzoekers begonnen zich zorgen te maken, en terecht. Sindsdien heeft White Nose Syndrome zich verspreid over meer dan 16 staten en zijn er zeker een miljoen vleermuizen gestorven. Een ecologische ramp die volgens biologen ook voor mensen gevolgen kan hebben.

Destructieve schimmel
White Nose Syndrome (WNS) is het gevolg van een schimmelinfectie die op de snuit, vleugels en andere haarloze lichaamsdelen van vleermuizen wordt gevonden. De schimmel is nieuw voor de wetenschap en is toepasselijk Geomyces destructans genoemd. Het is nog onduidelijk of de schimmel zelf de sterfte veroorzaakt of dat de schimmel optreedt bij toch al verzwakte dieren. De sterfte is niet zozeer het directe effect van de schimmel als wel het feit dat vleermuizen tengevolge van de schimmel regelmatig wakker worden. Het ontwaken kost de vleermuizen namelijk onevenredig veel van hun vetreserve die ze nodig hebben om de winter door te komen. Ook blijken met WNS besmette dieren een verzwakt immuunsysteem te hebben. Uiteindelijk sterven de dieren aan uitputting en voedseltekort.

Bedreiging in Verenigde Staten
Sinds WNS in 2006 voor het eerst opdook in een grot in New York, heeft het zich in ijzig tempo door de Verenigde Staten en Canada verspreid. Thans komt het voor in 16 staten in het noord-westelijk deel van de Verenigde Staten. Klik hier voor een kaartje met de actuele verspreiding van WNS in de Verenigde Staten. Onder zes soorten zijn al slachtoffers gevallen, en de schimmel is inmiddels ook al bij drie andere soorten aangetroffen, waaronder de al sterk bedreigde Gray Myotis (Myotis grisencis). In sommige grotten zijn negentig tot honderd procent van de overwinterende dieren slachtoffer geworden. Het aantal slachtoffers van WNS werd voor de winter van 2011 al geschat op meer dan één miljoen vleermuizen en de schimmel lijkt zich verder uit te breiden.

White Nose Syndrome is niet alleen een ramp voor de vleermuizen. Onderzoekers hebben uitgerekend dat een aantal van één miljoen vleermuizen ongeveer 700.000 ton insecten per jaar eet, waaronder ook veel voor de landbouw schadelijke insecten. Het wegvallen van deze insecteneters zou wel eens tot een enorme schade aan landbouwgewassen kunnen gaan leiden.

Verspreiding en bestrijding
Vleermuizen kunnen elkaar met de schimmel besmetten en de schimmel zo verspreiden. Er wordt ook rekening gehouden met verspreiding door mensen die de grotten bezoeken. Daarom zijn onderzoekers van WNS en vleermuisonderzoekers gebonden aan zeer strikte richtlijnen en zijn veel grotten in een groot deel van de Verenigde Staten inmiddels gesloten voor toeristen en speleologen. In de tussentijd wordt gehaast gezocht naar de oorzaak achter WNS en manieren om de schimmel te bestrijden. Helaas nog zonder voldoende resultaat.

WNS in Europa en Nederland
Al vrij snel na de ontdekking van WNS in de Verenigde Staten reageerde Europese onderzoekers dat ook zij al vele jaren vleermuizen met “witte schimmelneuzen” zagen. In tenminste zeven verschillende landen (waaronder Nederland) werd zoiets al waargenomen, en in een aantal gevallen bleek het om dezelfde schimmel als bij WNS te gaan. Wat echter opvalt is dat in Europa geen sprake lijkt te zijn van een grote sterfte als gevolg van deze schimmel. Wat dat betekent is nog onduidelijk. Misschien heeft WNS in het verleden al in Europa gewoed en hebben onze vleermuizen een weerstand opgebouwd? Of moet het hier nog beginnen? In ieder geval zijn Europese vleermuizenonderzoekers inmiddels erg alert op vleermuizen met schimmelinfecties. Sinds 2009 worden ook de vrijwilligers die in de winter vleermuizen tellen in Nederland hierover geïnstrueerd.

Meer informatie over WNS vindt u op zoogdiervereniging.nl en in een eerder verschenen Natuurbericht.   

Mocht u vragen hebben over White Nose Syndrome, dan kunt u contact opnemen met Jasja Dekker. Actuele informatie zal worden bijgehouden op een speciale pagina Vleermuis.net.

De laatste updates over WNS in de Verenigde Staten vindt u op de website van Bat Conservation International en het National Wildlife Health Center.

Tekst: Hans Huitema en Erik Korsten
Foto: Ryan von Linden, New York Department of Environmental Conservation