Marcus, patroonheilige van zwarte vliegvissers
Bericht uitgegeven door Insectenwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen op [publicatiedatum]
De najaarszomer van september 2011 was stevig. Op 29 september liep in het weerstation van Ukkel de temperatuur op tot 27,3 °C: de warmste 29 september sinds de start van de metereologische waarnemingen in 1833. Het signaal om nog gauw de groene vingers door de tuin te laten gaan. Voor sommigen hield dit een merkwaardige verrassing in toen onder het keurig opgeruimde bladafval of in het gekortwiekte gazon plots honderden maden bleken te kronkelen: larven van de weinig bekende Zwarte vliegen.
De naam laat het misschien niet meteen vermoeden maar Zwarte vliegen (Bibionidae) zijn nauwer verwant aan steekmuggen dan aan huisvliegen die je vaak in de keuken aantreft. Gelukkig hebben vrouwtjes Zwarte vliegen geen bloed nodig voor de ontwikkeling van de eitjes. Voor extra slaapkamerellende zullen ze dus niet zorgen. Ook al zijn Bibionidae krachtiger gebouwd dan steekmuggen, toch zijn ze totaal ongevaarlijk. Harig, veelal zwart gekleurd, soms ook rood of bruinig: het doet een beetje denken aan echte vliegen, maar ondermeer door verdikte schenen van de voorpoten, laten ze zich hier toch vrij gemakkelijk van onderscheiden. In België zijn 16 soorten Zwarte vliegen gekend. De kleinste soorten zijn slechts 2 millimeter, de grootste worden tot anderhalve centimeter.
In het voorjaar kan je er vaak niet naast kijken. De algemeenste soort, de Maartse vlieg (Bibio marci) heeft niets te maken met de maand maart maar dankt haar naam aan de evangelist Marcus, die op 25 april zijn naamdag heeft. Net in deze periode komen de poppen massaal uit en kruipen de vliegen uit de grond. Mannetjes vormen dan grote op- en neer dansende zwermen. Voorbijrijdende wagens kunnen dan duizenden van deze zwarte vliegen tegen de voorruit aankrijgen. Gouden dagen voor de carwashindustrie. Larven voeden zich in hoofdzaak met dood organisch materiaal en vreten aan de wortelhals van grasplanten. Je vindt ze in de bovenlaag van vochtige bodems van grasland en bos, tussen graswortels, bladafval en in rottend hout. Maar geen erg: over het algemeen zijn ze onschadelijk.
Of beter: over het algemeen zijn ze zelfs nuttig aangezien ze zorgen voor afbraak van organisch materiaal. In uitzonderlijke omstandigheden, wanneer ze in erg grote aantallen voorkomen, kunnen ze schade veroorzaken aan plantenwortels. Er zijn dichtheden gekend van 37.000 larven per vierkante meter. Best veel. Dus voor de groene vingers die de komende dagen nog eens door de tuin graaien: geen paniek, 't zijn maar Bibionidae die een vruchtbaar humuslaagje in je tuin aanbrengen.
Nog een weetje voor vissend Vlaanderen: bij het vliegvissen wordt al sinds 1492 een imitatie van de Maartse vlieg gebruikt met als naam Mouche de St. Marc of Black Gnat. Waar een natuurbericht al niet goed kan voor zijn ;-)
Tekst: Pieter Vantieghem, Insectenwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen
Foto: Lode Rubbrecht & Leo Janssen