Balearische aronskelk populair bij inheemse insecten

Nu we richting het einde van het kalenderjaar gaan, neemt het aantal bloeiende planten buiten af. Daar is rekening mee gehouden in de collectie van de Leidse Hortus door ook herfstbloeiers aan te planten. Eén daarvan is de uit de Balearen, Corsica, Sardinië en Toscane afkomstige Arum pictum. De chocoladebruine bloeikolf met bijbehorend schutblad zijn te bewonderen aan de voet van het Heliometergebouw.

In de loop van een paar dagen zagen we de lengte van de bloeikolf van deze Aronskelk verdubbelen. Tegen de avond begonnen de planten naar paardenpoep te stinken. De ochtend erop was de stank niet meer te harden. Met chemische analyses van de bloemengeur, uitgevoerd door Italiaanse en Franse onderzoekers, werden organische verbindingen gevonden die ook in paardenpoep voorkomen. Rond en in de bloeikolf wemelde het de eerste middag van de mestkevers. Entomoloog Menno Schilthuizen kon ze aan de hand van de beharing op de dekschilden en de rand van het halsschild identificeren als Aphodius contaminatus: een herfstsoort die soms massaal kan zwermen, meestal op koeien- en paardenmest.

De ochtend erop waren de mestkevers verdwenen. Toen vlogen er echter overal kleine vliegen rond die de bloeikolf inkropen, net als de kevers de dag ervoor. Vliegenspecialist Niels-Jan Dek wist een gevangen mannelijk exemplaar aan de hand van de vleugeladering en haakachtige haartjes op de eerste tarsomeer te determineren tot Sphaerocera curvipes: een mestvlieg.

Mannelijke mestkevers en -vliegen komen doorgaans op de geur van mest af om daar een vrouwelijk exemplaar te treffen. Die zijn op mest te vinden om er eieren op af te zetten. Net als in het wild weet deze exotische aronskelk in de Leidse Hortus door het nabootsen van de geur van verse paardenpoep mestfauna aan te trekken. Eenmaal onder in de bloeikolf beland, vertrekken de tijdelijk gevangen insecten pas weer na het meenemen of achterlaten van stuifmeel.

Na twee dagen waren de planten uitgebloeid, maar het onderste deel van de bloeiwijze is nu aan het opzwellen. Mogelijk hebben de mestkevers en -vliegen de planten bestoven. Pas als er komend voorjaar bessen verschijnen, weten we dat zeker.

Tekst: Barbara Gravendeel, Hortus botanicus Leiden
Beeld: Rogier van Vugt (leadfoto: exotische Arum pictum met inheemse bestuivers); Barbara Gravendeel