Sterke winters, zwakke zomers: Ingekorven vleermuis
Bericht uitgegeven door Zoogdiervereniging Nederland en Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt op [publicatiedatum]
Tijdens wintertellingen worden in Vlaanderen elk jaar meer Ingekorven vleermuizen geteld. Tellingen tijdens de zomermaanden schetsen echter een heel ander beeld. De soort lijkt sterk achteruit te gaan: de kraamkolonies in het westen van Vlaanderen zijn verdwenen en andere kolonies staan sterk onder druk. Wat is er aan de hand met de ingekorven vleermuis? In het laatste nummer van het tijdschrift Zoogdier verscheen een uitgebreid artikel over dit onderwerp.
De Ingekorven vleermuis (Myotis emarginatus) is een zuidelijke soort die in Vlaanderen en het zuiden van Nederland de noordgrens van haar Europese verspreidingsgebied bereikt. De vrouwtjes vormen in de zomer kraamkolonies van tien tot enkele honderden dieren. Deze kraamkolonies bewonen warme zolders van kerken, kloosters en schuren. Mannetjes leven solitair en zijn minder kieskeurig in de keuze voor een verblijfplaats.
Door zijn brede vleugels en aangepaste sonar kan de Ingekorven vleermuis prooien van een oppervlak (bijvoorbeeld bladeren of een plafond) plukken, het zogenaamde: ‘gleanen’. In het noorden van haar verspreidingsgebied heeft de soort zich gespecialiseerd in het jagen in veestallen, waar vanaf half juni grote hoeveelheden stalvliegen (Stomoxys calcitrans) gemakkelijk van de stalmuren en -plafonds worden geplukt. Verder wordt er gejaagd in structuurrijke bossen, waar spinnen de voornaamste prooien zijn.
In de winter zoekt de Ingekorven vleermuis grote objecten op en heeft ze een voorkeur voor plekjes met een warm en zeer stabiel microklimaat. De winterslaap duurt vrij lang, ruwweg van oktober tot half mei. Op enkele dieren na overwintert de Ingekorven vleermuis in Vlaanderen alleen in de forten rond Antwerpen en in de Limburgse mergelgroeves. De laatste twee decennia nemen de getelde aantallen in deze winterverblijven spectaculair toe. Afgelopen winter werden tien keer meer Ingekorven vleermuizen gevonden dan in 1990!
De zomersituatie geeft echter een ander beeld. Een tiental jaar geleden waren er nog acht kolonies gekend, verspreid over alle provincies. Bij recente tellingen kon de soort slechts op vier van deze locaties nog gevonden worden. De kraamkolonies in het westen van Vlaanderen zijn verdwenen, en ook andere kolonies staan onder sterke druk door verstoring. Intensief onderzoek in veestallen in de Vlaamse Ardennen, in de buurt van twee verdwenen kolonies, leverde ook geen nieuwe waarnemingen op.
De oorzaken van het opmerkelijk verschil tussen winter- en zomersituatie zijn niet duidelijk. In diverse forten en winterverblijfplaatsen werden beschermingsmaatregelen genomen zoals het tegengaan van verstoring. Mogelijk heeft dit een aanzuigeffect op Ingekorven vleermuizen die anders overwinterden in tot dusver onbekende winterverblijfplaatsen. Bovendien kan de ingekorven vleermuis, net als veel andere soorten, vrij grote afstanden afleggen tussen winter- en zomerverblijfplaatsen. Die dieren die in Vlaanderen overwinteren kunnen dus ook (deels) afkomstig zijn van buiten de regio.
Meer getelde vleermuizen in de winter betekent dus niet noodzakelijk dat het beter gaat met de soort. Hoewel in Vlaanderen de focus momenteel vooral ligt bij bescherming tijdens de winter, mag de zomersituatie van kolonieplaatsen en jachtgebieden echter niet uit het oog verloren te worden voor een duurzaam voortbestaan. Meer onderzoek moet uitwijzen hoe het nu werkelijk met de Ingekorven vleermuis gesteld is.
Tekst: Daan Dekeukeleire, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt en René Janssen
Foto: René Janssen
Lees het volledige artikel in Zoogdier 23-3 hier.