Groot dooiermos / Xanthoria parietina

Korstmossen vaker bedreigd

20-JAN-2012 - De onlangs verschenen Rode Lijst van bedreigde korstmossen is met 311 bedreigde en verdwenen soorten iets langer dan de vorige editie uit 1998. Nu is 46 procent van de in 683 in Nederland voorkomende korstmossen in enige vorm bedreigd, tegen 42 procent in 1998. Vooral soorten die gevoelig zijn voor de uitstoot van stikstof in landbouwgebieden zijn nu vaker bedreigd. Dit zijn met name op bomen levende soorten, zoals Purper geweimos en Gewoon schorsmos, die al in de jaren 1980 uit grote delen van West-Nederland verdwenen waren door zure regen uit fabrieksschoorstenen. Nu verdwijnen ze in de rest van Nederland op grote schaal door de invloed van intensieve veehouderij. Deze achteruitgang geeft aan dat inspanningen om milieuvervuiling door de intensieve veehouderij te stoppen nog onvoldoende werken.

Bericht uitgegeven door BLWG [land] op [publicatiedatum]

De onlangs verschenen voorstel voor Rode Lijst van bedreigde korstmossen is met 311 soorten iets langer dan de vorige editie uit 1998 (270 soorten). Nu is 46 procent van de in 683 in Nederland voorkomende korstmossen in enige vorm bedreigd, tegen 42 procent in 1998. De rijksoverheid streeft naar het verminderen van de mate van bedreiging. Dat is bij de korstmossen dus niet gelukt. Oorzaak is met name de nog te hoge depositie van stikstof. De sterke afname van zwaveldepositie weegt daar niet tegenop.

Groot dooiermos (foto: Laurens Sparrius)Korstmossen zijn zeer gevoelig voor veranderingen in het milieu. Wordt bijvoorbeeld in een relatief extensief landbouwgebied een megastal gebouwd, dan zijn gevoelige korstmossoorten binnen een paar jaar uit de omgeving van het bedrijf verdwenen. Daarvoor in de plaats komt vaak een klein aantal korstmossen, zoals het gele Groot dooiermos en het grijze Heksenvingermos. Dit is voor iedereen duidelijk zichtbaar: groeien er regelmatig veel gele korstmossen op vrijstaande bomen, dan geeft dat aan dat er vervuilingsbronnen in de buurt zijn.

Purper geweimos verdwijnt door stikstof uit de landbouw (foto: Laurens Sparrius)

Op de Rode Lijst korstmossen staan ook soorten die op steen of op de grond groeien. Plekken waar veel bedreigde soorten voorkomen zijn onder meer de Drentse hunebedden, 17de-eeuwse dijken met oude steenbekleding, de Zuid-Limburgse mergelrotsen, duinen en stuifzanden. In de meeste gevallen is verlies van geschikt habitat de oorzaak. Zo is het oppervlak aan stuifzanden in de afgelopen 60 jaar gehalveerd, en daarmee ook het leefgebied van veel aan dit milieu gebonden soorten.

Als we de nieuwe Rode Lijst vergelijken met de vorige, dan vallen een paar dingen op. Twaalf soorten kunnen van de lijst af: zij zijn niet meer bedreigd. Daar staat tegenover dat er 43 soorten voor het eerst op de Rode Lijst komen. Tot deze 43 soorten behoren ook een aantal soorten die door klimaatverandering in ons land zijn gekomen, maar nog heel zeldzaam zijn.

De Rode Lijst korstmossen is gemaakt door de Bryologische en Lichenologische Werkgroep (BLWG) in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) en in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Rode Lijsten worden opgesteld omdat dat is afgesproken in een internationaal verdrag, de Conventie van Bern (1979). In Nederland wordt voor een groot aantal soortgroepen een standaard-methode gebruikt, waarbij zowel gekeken wordt naar de actuele zeldzaamheid als naar de verandering ten opzcihte van de situatie rond 1950. De gegevens zijn zowel door professionals als door vrijwilligers verzameld.

Tekst en foto's: Laurens Sparrius, BLWG