Wolvengekte bij onze noorderburen
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Zoogdierenwerkgroep [land] op [publicatiedatum]
Donderdagochtend 4 juli 2013, in Luttelgeest in het noorden van Nederland wordt een dode wolf gevonden langs de kant van de weg. Onderzoek wijst uit dat het wel degelijk om een doodgereden wolf gaat en niet om een hybride tussen wolf en hond. Het nieuws slaat in als een bom en de wolvengekte slaat toe in Nederland. Meer dan drie maanden later blijkt het te gaan om een geschoten exemplaar uit Polen dat in Luttelgeest door een grappenmaker werd neergelegd.
Naar aanleiding van enkele waarnemingen van wolven dicht bij de Nederlandse grens waren onze noorderburen zich al even aan het voorbereiden op de mogelijke terugkeer van de toppredator. In juni 2012 verscheen een rapport van Alterra Wageningen UR dat kaderde binnen het project ‘De komst van de wolf’ van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Met het project wilde Nederland een proactief beleid voeren. Het ‘Wolvenplan’, dat werd opgesteld in nauwe samenwerking met natuurorganisaties, landbouworganisaties en de overheid, moest het land voorbereiden op de intrede van de wolf. Een intrede die volgens een enquête door ongeveer de helft van de inwoners als een blijde intrede werd beschouwd . Nederland leek er helemaal klaar voor.
In juli 2013, enkele maanden voor de voorziene verschijningsdatum van het Wolvenplan en waarschijnlijk ook wel enige tijd voor de voorziene verschijningsdatum van een wolf, werd een dood wolfachtig dier gevonden langs de kant van de weg in het dorpje Luttelgeest. DNA-onderzoek wees uit dat het zonder twijfel om een wolf ging en niet om een kruising. Het Dutch Wildlife Health Centre van de Universiteit Utrecht (DWHC) stelde bij een autopsie een ernstig trauma aan de schedel vast, wat erop wijst dat het dier waarschijnlijk door een auto werd aangereden. Het DWHC kwam samen met Alterra en Naturalis tot de conclusie dat de wolvin op natuurlijke wijze tot in Nederland was geraakt. In haar maag zat een jonge bever, wat je niet meteen verwacht bij een dier dat in gevangenschap werd gehouden. Bovendien was er geen slijtage aan de nagels of de vacht als gevolg van een leven in gevangenschap. Omdat er geen sporen waren van invriezen werd het niet waarschijnlijk geacht dat de wolf vervoerd werd. Als stinkende kers op de kadavertaart werden enkele vermoedelijke wolvenkeutels gevonden in de buurt van Luttelgeest. DNA-onderzoek plaatste de oorsprong van de wolvin in Oost-Europa, een heel eind van Nederland maar een afstand die voor een rondtrekkende wolf overbrugbaar is.
De hypothese dat de wolvin op eigen houtje haar weg naar Flevoland had gevonden kende echter van in het begin enkele tegenstanders. Wolvengedragsdeskundige Jos de Bruin achtte het weinig waarschijnlijk dat een wolvin meer dan 900 kilomter aflegt om in Nederland te eindigen. Een exemplaar van de Duitse populatie die op zoek naar een eigen territorium in Luttelgeest eindigt, had volgens de Bruin nog enigszins gekund. Een vrouwtjeswolf die in haar eentje van Oost-Europa naar Nederland trekt, was volgens de Bruin echter een onwaarschijnlijk scenario. Ook de bever in haar maag maakte het verhaal volgens critici net iets te ongeloofwaardig. Dat het debat een hot topic was in Nederland, bleek uit het feit dat enkele medewerkers van Faunabeheer Flevoland met de dood werden bedreigd omdat ze zich vragen stelden bij de vondst van de wolf.
Toch kregen de skeptici eind oktober gelijk. Bij verder onderzoek door het DWHC en Naturalis werden kogelfragmenten aangetroffen in het lichaam van de wolvin. Bovendien bleek ook de bever in haar maag afkomstig uit Oost-Europa. Een dier met een snelle vertering zoals een wolf kan die bever niet het hele eind in haar maag hebben gehad. Het meest waarschijnlijke scenario is dat de wolvin werd doodgeschoten en vervolgens overreden om de werkelijke doodsoorzaak te verdoezelen. Daarna werd het dier vanuit Polen naar Nederland vervoerd en langs de kant van de weg gelegd door een vermoedelijke grappenmaker. Voor de grappenmaker misschien een geslaagde grap, maar bovenal een crimineel feit. Wolven zijn in vele landen van Europa een beschermde diersoort en het illegaal schieten kan leiden tot het intrekken van de jachtvergunning, een geldboete tot 50.000 euro per wolf en een celstraf tot vijf jaar.
Voor de onderzoekers was het een pijnlijke misser. Toch is het missen van de kogelresten niet de grootste fout die ze begingen. De snelle en enthousiaste berichtgeving naar de media vuurde de wolvengekte aan. De betrokken wetenschappers en instanties trokken te snel conclusies en verwierpen te gemakkelijk de gegronde kritiek van mede-experts. Ze lieten zich opslorpen door de wolvenmanie en verloren even hun wetenschappelijke methode uit het oog. Maar intussen hebben ze die fout hersteld door hun onderzoek verder te zetten.
Tekst: Niels Desmet, Natuurpunt Zoogdierenwerkgroep
Foto's: J. van der Linde & Alterra Wageningen UR