Zachte winter en warm voorjaar: gunstig voor broedvogels?

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Eind maart: mooi voorjaarsweer na een recordzachte winter. Verschillende vogelsoorten zijn al aan het broeden en gaan vermoedelijk de verliezen (deels) goedmaken die ze in de afgelopen jaren opliepen. Die verliezen, en meer, zijn goed gedocumenteerd dankzij de Nederlandse vogeltellers.

Inmiddels zijn ijsvogel, merel, spreeuw en verschillende andere soorten tot broeden overgegaan. Dat is voor die vogels behoorlijk vroeg en ongetwijfeld een gevolg van het zachte winterweer en de hoge temperaturen in maart. Naast deze standvogels zullen ook enkele vroeg terugkerende trekvogels eieren gelegd hebben, waaronder boomleeuwerik en roodborsttapuit. Dergelijke soorten overwinteren in Zuidwest-Europa. Soorten die dieper zuidelijk overwinteren moeten grotendeels nog terugkeren.

Herstel na koudere winters
Voor verschillende soorten kan het gunstig zijn dat het broedseizoen een vroege start kent. De serie koudere winters vanaf 2008 zorgde ervoor dat de aantallen van verschillende standvogels flink afnamen. De verliezen varieerden van een afname met driekwart bij de ijsvogel tot een halvering bij het waterhoen en vermindering met een kwart bij blauwe reiger en winterkoning. De eerste berichten wijzen erop dat de aantallen van in ieder geval blauwe reiger en ijsvogel in 2014 gedeeltelijk zullen herstellen.

Jaarlijks overzicht van vogelstand
Dat we zulke ontwikkelingen kunnen documenteren, komt door de inzet van ruim 1800 deskundige vogelaars. Het zijn merendeels vrijwilligers die ieder jaar broedvogels tellen in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring. Hun bevindingen worden jaarlijks gepubliceerd in een door Sovon Vogelonderzoek Nederland uitgebracht rapport. Het bijeenbrengen en zorgvuldig analyseren van al die gegevens kost tijd. In het onlangs verschenen rapport over 2012 presenteert Sovon van in totaal 230 broedvogels de meest actuele stand.

Winnaars en verliezers
Het rapport maakt duidelijk hoe snel de Nederlandse vogelstand verandert. De aantallen van (sommige) broedvogels reageren, zoals aangegeven, op bijvoorbeeld het winterweer. Veranderingen vinden echter ook structureler, op langere termijn plaats.
Zo past de vestiging van wilde zwaan, zeearend, kraanvogel en oehoe in Nederland binnen een internationale uitbreiding. Dat de fraaie middelste bonte specht binnen een tiental jaren een normale broedvogel werd in verschillende grensregio’s, wordt begrijpelijk wanneer je weet hoe sterk die soort in Duitsland en België in opmars is. Anderzijds blijkt ook het bijna verdwijnen van korhoen, kuifleeuwerik en grauwe gors uit ons land onderdeel van een grootschaliger ontwikkeling. Specifiek voor ons land optredende ontwikkelingen, zoals de toename van de nachtzwaluw en afname van zwarte specht, zijn zaken om extra in de gaten te houden.

Het volledige broedvogelrapport is te downloaden via: https://www.sovon.nl/nl/publicaties/broedvogels-nederland-2012 (8,0 MB)

Tekst: Albert de Jong, Arjan Boele & Fred Hustings, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Harvey van Diek; Sovon Vogelonderzoek Nederland