DNA toont nieuwe Nederlandse russulasoort aan

Aan beide zijden van de laan staan vrij jonge zomereiken (Quercus robur) op voedselrijk zand. De laan is een belangrijke doorgaande verkeersweg die naar het westen toe doorloopt tot aan de duinrand. Hier bevinden zich de hoogste duinen van Nederland, de zogenaamde 'Schoorlse Nok'. De kwel aan de voet van de Schoorlse Nok levert geregeld wateroverlast op voor de bewoners van de duinrand zoals ondergelopen kelders en drassige gazons. Het kwelwater zakt niet snel genoeg weg door de aanwezigheid van een kleilaag in de ondergrond. Deze kleilaag wordt ook gezien als oorzaak voor de aanwezigheid van een bijzondere mycoflora in een deel van de laan. Paddenstoelen zoals de Roodnetboleet (Boletus rhodoxanthus; RL: Kwetsbaar), Valse beukenridderzwam (Tricholoma ustaloides), Purperen gordijnzwam (Cortinarius purpurascens), maar ook de zeldzame Violetbruine gordijnzwam (Cortinarius balteatocumatilis; RL: Gevoelig) worden er gevonden. En nu weer een onbekende, nieuwe russulasoort. Zeer opmerkelijk voor een stuk berm van een drukke verkeersweg.

DNA brengt zekerheid

Er werden op de vindplaats foto's gemaakt van de onbekende russula's waarna enkele exemplaren mee werden genomen naar huis voor nader onderzoek. Eerst werd gedacht dat het ging om een Onsmakelijke kamrussula (Russula pectinatoides), een russulasoort die algemeen voorkomt in de duinen van Bergen (NH). Deze gedachte werd tijdens het onderzoek thuis weer snel verlaten vanwege het gebrek aan overeenkomstige kenmerken. Er werd besloten de onbekende russula te bemonsteren voor DNA-verwantschapsonderzoek. Overleg met andere NMV-ers leverde nog andere suggesties op zoals de Verkleurende kamrussula (Russula insignis; RL: Kwetsbaar). Maar vooral de geur en smaak van de russula was anders en gooide roet in het eten. Ook het opvallende rode verkleuren van de steel na vastpakken of beschadigen riep vragen op. Uiteindelijk werd een beschrijving gemaakt van de vondst en werden microscopische detailfoto's van sporen en hoedhuid opgeslagen op de computer. De rest van de russula werd gedroogd en samen met het DNA-buisje ingeleverd. Het wachten was nu op de uitslag van het DNA-onderzoek.

Russula praetervisa

Het DNA-onderzoek bracht ondubbelzinnig aan het licht dat het moest gaan om Russula praetervisa, een nieuwe soort voor Nederland. Er is voorgesteld om deze soort voorlopig 'Roodvlekkende kamrussula' te noemen totdat de definitieve Nederlandse naam door de CNN (Commissie Nederlandse namen) is bepaald. Deze naam zal nog wel een paar jaar op zich laten wachten.

Russula praetervisa is een robuuste russula met een hoed tot circa 7 centimeter doorsnede. De hoed heeft een 'koffie-met-melk'-kleur met een bronskleurige, geribde hoedrand. De geur doet aan ijzer of appelmoes denken. In ieder geval een heel andere geur dan de geur van de erop gelijkende Onsmakelijke kamrussula en Scherpe kamrussula, etc(!). De plaatjes zijn creme (kleur sporee70Y, code Kränzlin) met roestkleurige vlekjes. De steelbasis levert bij inwrijven met kaliumhydroxide slechts een langzame rode verkleuring op, een druppel kaliumhydroxide geeft nauwelijks effect. De opvallende rode kleur aan de basis en op de steel na vastpakken of beschadiging zijn duidelijke kenmerken. Deze rode verkleuring doet zich ook op andere delen van de russula voor, maar voor zover bekend in mindere mate.

Russula praetervisa werd voor het eerst beschreven door de Italiaanse mycoloog en russulakenner Mauro Sarnari en gepubliceerd in 1998. Hij beschreef Russula praetervisa als niet zeldzaam in mediterrane streken en te vinden onder naaldbomen en Zomereiken. Behalve in het mediterrane Italië en Spanje is Russula praetervisa tegenwoordig ook bekend uit Frankrijk, Engeland, Ierland, Oostenrijk en nu ook uit Nederland.

Tekst en foto's: Martijn Oud, met dank aan Jorinde Nuytinck en Jaap Wisman, Nederlandse Mycologische Vereniging