Tweejarig onderzoek naar maatschappelijke impact en betere beheersing eikenprocessierups

De eikenprocessierupsen komen nu in het stadium dat ze brandharen hebben. De brandharen veroorzaken onder andere huidirritaties en soms ernstige gezondheidsklachten bij mens en dier. In de afgelopen jaren is de overlast door de eikenprocessierups in Nederland sterk toegenomen. Dit heeft de toegankelijkheid en het gebruik van de natuur door mensen, bijvoorbeeld voor beweging of sociale ontmoetingen, beperkt. Daarnaast zorgt de eikenprocessierups voor hoge beheerkosten, en staat de biodiversiteit onder druk door bestrijding met biologische middelen die ook dodelijk zijn voor rupsen van andere vlindersoorten.

Hoewel de eikenprocessierups al zo’n dertig jaar in Nederland voorkomt, zijn er nog veel vragen over de maatschappelijke en ecologische gevolgen, maatregelen om de rups te beheersen en een betere inrichting en beheer van de leefomgeving om de gevolgen beheersbaar te houden.

Leidraad Beheersing Eikenprocessierups

Vanwege de grote plaagdruk is in het najaar van 2019 al een update gemaakt van de Leidraad Beheersing Eikenprocessierups. In het nieuwe onderzoek wordt verder in detail gekeken naar de effectiviteit van de verschillende beheersmaatregelen die de betrokken gemeenten ingezetten. Bijvoorbeeld de mogelijkheden van het stimuleren van natuurlijke vijanden, door bijvoorbeeld het ophangen van nestkastjes en meer bloemrijk beheer van bermen. De nieuwe kennis moet beheerders in Nederland beter ondersteunen bij het maken van een afweging bij hun keuzes voor inrichting van het landschap en beheersing van de eikenprocessierups in relatie tot gezondheidsrisico’s en biodiversiteit.

Maatschappelijke impact: betere inschatting risico’s

Het Nivel concludeerde vorig jaar dat eind juni en begin juli duizenden mensen met huidklachten (jeuk, bultjes en roodheid en in mindere mate pijn) naar de huisarts gingen. In Overijssel, Noord-Brabant en Utrecht bezochten op een gegeven moment 150 per 100.000 inwoners de huisarts voor een jeukende of rode huid. Voor kinderen van nul tot vier jaar liep het aantal huisartsbezoeken landelijk zelfs op tot 275 per 100.000 inwoners. In het nieuwe onderzoek worden onder andere de mate van gezondheidsklachten gekoppeld aan rupsendichtheid. Daarnaast worden de zorgkosten in beeld gebracht. Met deze informatie kan een betere risico-inschatting gemaakt worden zodat er gerichtere maatregelen genomen kunnen worden.

Monitoring

De basis van een goede beheersing van de eikenprocessierups is inzicht in de ontwikkelingen van het aantal rupsen en vlinders, maar ook van de genomen beheersmaatregelen. Een landelijk of regionaal overzicht van de situatie is moeilijk te krijgen omdat er op verschillende manieren gemonitord wordt en de waarnemingen verschillend worden opgeslagen. Bestaande monitoringprotocollen worden op elkaar afgestemd zodat gegevens vergelijkbaar en uitwisselbaar worden.

Bijna twintig organisaties en gemeenten

Het onderzoek wordt uitgevoerd door Wageningen University & Research in samenwerking met Nivel en partners van het Kenniscentrum Eikenprocessierups. Penvoerder is de Vereniging Stadswerk Nederland, de overige deelnemende partijen zijn mede-initiatiefnemer Stichting De Groene Stad, de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren, elf gemeenten (Amersfoort, Bergeijk, Dalfsen, Ede, Emmen, Hardenberg, Raalte, Rijswijk, Scherpenzeel, Tilburg, en de gemeentelijke Samenwerkingsorganisatie CGM (Cuijk, Grave, Mill) en ProRail. Het onderzoek wordt mede gefinancierd door de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Joop Spijker, Wageningen University & Research; Hidde Hofhuis & Arnold van Vliet, Wageningen University; Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Henry Kuppen, Terra Nostra; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu
Foto's: Arnold van Vliet; Sylvia Hellingman