Natuurlijk kapitaal verbindt!

Atlas Natuurlijk Kapitaal
11-DEC-2020 - Vegetatie slaat koolstof op, de ondergrond geeft ons drinkwater en onze bodem produceert voedsel. Dat is natuurlijk kapitaal. Hoe kunnen we informatie over natuurlijk kapitaal gebruiken in plan- en besluitvorming? Daarover spraken honderd beleidsmakers van verschillende ministeries onlangs tijdens het webinar ‘Natuurlijk Kapitaal verbindt’.

Onze samenleving draait op natuurlijke hulpbronnen. Zo levert de ondergrond drinkwater, slaat vegetatie koolstof op en produceert onze bodem voedsel. Deze natuurlijke hulpbronnen zijn ons natuurlijk kapitaal en vullen zichzelf aan. Maar als we teveel gebruiken of de basis aantasten, vermindert ons natuurlijk kapitaal. Daarom moeten beleidsmakers goed nadenken wanneer en hoe ze deze hulpbronnen duurzaam kunnen gebruiken en beheren. Tijdens het webinar ‘Natuurlijk Kapitaal verbindt’ op 8 oktober gaven de deelnemende organisaties handvaten voor het gebruik van informatie over natuurlijk kapitaal in de praktijk van plan- en besluitvorming.  

Plenair: hoe breng je de waarde van natuurlijk kapitaal in kaart?

Joop van Bodegraven, senior beleidsmedewerker Natuurlijk kapitaal bij het ministerie van LNV, opende het plenaire gedeelte. Hij vertelde over hoe het ministerie werkt om de waarden van natuur te verankeren in besluitvorming en handelen. Vervolgens lichtten onderzoekers van CBS en WUR de SEEA EEA-methodiek toe. SEEA EEA staat voor System of Environmental Accounting – Experimental Ecosystem Accounting. Deze methodiek brengt in VN-lidstaten de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten op overzichtelijke en internationaal vergelijkbare wijze in kaart. De onderzoekers legden uit hoe zij deze methodiek in Nederland gebruiken binnen de Natuurlijk Kapitaalrekeningen. Met modellen, data en kaarten geven zij een ruimtelijk en zo compleet mogelijk beeld van de huidige staat van het natuurlijk kapitaal in Nederland.

Vervolgens vertelde Remon Koopman, mede namens Wageningen Environmental Research en het Planbureau voor de Leefomgeving over het Natuurlijk Kapitaal Model. Dit model brengt locatiespecifieke voordelen van ecosysteemdiensten in kaart. Het RIVM paste dit model toe in Amsterdam. Zo bleek dat de aanwezigheid van groen leidde tot minder zorgkosten, verkoeling in de stad en een toename van de lichamelijke activiteit van inwoners.   

Ton de Nijs van het RIVM sloot het plenaire gedeelte af. Hij presenteerde een aantal voor beleidsmakers waardevolle instrumenten van de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Zo kunnen beleidsmakers met de Groene Baten Planner de groene baten meenemen in het gemeentelijke beleid (groen, gezondheid, klimaat en biodiversiteit). En met de TEEB Stadtool kunnen ze de maatschappelijke waarde van groen en water in de stad berekenen.  

Zes deelsessies

Na het plenaire gedeelte volgden zes deelsessies. In deze sessies verkenden deelnemers de mogelijkheden van de verschillende natuurlijk kapitaal-instrumenten. Wat leveren deze op en hoe gebruik je ze in de praktijk?

Botervis in de Grevelingen Zo lichtte Bernadette Botman van B2 Consultancy in het thema waterbeheer en klimaatadaptatie de pilot van B2 Consultancy en Rijkswaterstaat rond de Grevelingen toe. Door de afsluiting in 1971 ging de waterkwaliteit achteruit en ontstond in delen van het gebied gebrek aan zuurstof. Dit vormde een bedreiging voor de onderwaternatuur en maakte het hele ecosysteem kwetsbaar. Diverse organisaties zijn nu betrokken bij een groot project om het getij beperkt terug te brengen om de waterkwaliteit te verbeteren. Met de introductie van het beperkt getij verdwijnt ook een gedeelte van de (boven)waternatuur. Daarmee komt het behalen van de Natura 2000-waarden onder druk te staan.

Samen met Rijkswaterstaat onderzocht B2 Consultancy in de pilot Grevelingen hoe natuurlijk kapitaal en ecosystemen kunnen worden geïntegreerd in de plan- en besluitvorming. Met een natuurpuntensysteem werden de effecten van ingrepen op de ecosysteemdiensten in kaart gebracht, evenals waar wensen mogelijk met elkaar in conflict zijn. Maar ook mogelijke winstkansen voor de diverse betrokkenen werden meegenomen. Zo vormt de pilot mogelijk een basis om uiteindelijk te komen tot een ‘Handreiking Natuurlijk Kapitaal en Ecologische Diensten’ in alle grotere wateren.

Met Natuurlijk Kapitaalrekeningen meer zicht op landgebruik in Veenweidegebied

Koe in VeenweidegebiedBinnen het thema duurzaam gebruik van het landelijk gebied stond de casus Veenweidegebied centraal. Hoogleraar Ecosystem services and environmental change aan de WUR, Lars Hein, lichtte toe hoe natuurlijk kapitaalrekeningen de kosten en de baten van het landgebruik in het veenweidegebied inzichtelijk kunnen maken. Het veenweidegebied staat voor een aantal uitdagingen. Zo daalt de bodem gemiddeld tot een centimeter per jaar en leidt intensief landgebruik door boeren tot CO2-emissies.

Met de Natuurlijk Kapitaalrekeningen kunnen kosten (CO2-emissies en bodeminklinking) en baten (landbouwopbrengst, koolstofopslag, waterberging en recreatie) tegen elkaar af worden gewogen. Dit maakt het voor beleidsmakers makkelijker om lokale analyses uit te voeren. Wat zijn bijvoorbeeld de CO2-emissies per gemeente of provincie, en hoe verhouden deze zich tot de opbrengst van specifieke ecosysteemdiensten in dat gebied? Alternatieve scenario’s of beleidsopties kunnen ook worden doorgerekend.

De discussie bracht ook knelpunten naar boven. Hoe beweeg je een boer tot ander gedrag? Nu zijn de baten van de ecosystemen voor de boer en de kosten voor de maatschappij. Als agragrische ondernemers kunnen verdienen aan het vermijden van CO2-emissies, wordt het interessanter om hun bedrijfsmodel hierop aan te passen, zoals nu al gebeurt in Valuta voor Veen. Een ander mooi voorbeeld is de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling. In een pilot worden de maatschappelijke kosten en baten van verschillende maatregelen in het veenweidegebied in beeld gebracht. Diverse organisaties werken samen aan een gezonde toekomst voor boer, bodem, landbouw en biodiversiteit.

Wordt vervolgd

Het animo was groot. De deelnemers waren enthousiast over deze manier van kennisdelen waarbij praktijk en instrumentarium samenkwamen. De organisatie wil nu ook webinars voor de regio’s gaan organiseren. Volg Atlas Natuurlijk Kapitaal voor de laatste updates over deze webinars. Neem voor meer informatie contact op met Remon Koopman

Meer informatie?

Benieuwd naar natuurlijk kapitaal als verbindend concept? Kijk voor de verschillende (deel)presentaties en de verslagen van alle deelsessies van de webinar Natuurlijk Kapitaal verbindt op Atlas Natuurlijk Kapitaal.

Deelnemende organisaties

Het webinar Natuurlijk kapitaal verbindt werd georganiseerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het ministerie van LNV, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Wageningen University & Research (WUR) en Wageningen Environmental Research (WENR).

Tekst: Jeannine Brand, Atlas Natuurlijk Kapitaal
Foto's: PureBudget, Peter H. van Bragt; Natuur en Milieu Overijssel