Vrouwtje huissteekmug op bloem Culex pipiens

Wageningen University wil dode steekmuggen voor onderzoek

Muggenradar, Wageningen University
16-FEB-2021 - Midden in de winter kunnen steekmuggen overlast veroorzaken. Om inzicht te krijgen in welke soorten muggen dit zijn, waar ze actief zijn, wat hun bijtgedrag is en of ze ziekteverwekkers bij zich kunnen dragen, roepen onderzoekers van Wageningen University het publiek op dode steekmuggen op te sturen. Dit kan van 16 februari tot 16 maart na registratie via Muggenradar.nl.

Meldingen van mate muggenoverlast doorgegeven via Muggenradar.nl van 1 januari 2021 tot en met 15 februari 2021Uit eerdere onderzoeken in 2014 en 2015 bleek dat steekmuggen ook in de wintermaanden overlast kunnen veroorzaken. We ontdekten dat de overlast vooral veroorzaakt werd door de molestus-variant van de gewone huissteekmug, Culex pipiens molestus. Deze variant bijt het liefst zoogdieren, gaat niet in winterrust en maakt gebruik van ondergrondse broedplaatsen zoals kruipruimtes waar water in staat. In de afgelopen weken gaven tientallen mensen via Muggenradar.nl door dat ze veel tot heel veel muggenoverlast hadden. Wat nu het effect is van de extreme koude periode zoals we die afgelopen week hebben ervaren, willen de onderzoekers graag beter in beeld hebben.

Sla een mug dood en stuur hem op

We vermoeden dat ook nu vooral de molestus-variant voor overlast zorgt. Dit willen we echter graag via ons onderzoek bevestigen. Omdat we zelf niet de huizen in kunnen, hebben we daar de hulp van het Nederlandse publiek bij nodig. We vragen het Nederlandse publiek om van 16 februari tot en met 16 maart steekmuggen dood te slaan, er een foto van te maken (optioneel) en op te sturen. Bij de mug moet een code vermeld worden die te verkrijgen is na het registreren van de mug via het speciale formulier op Muggenradar.nl. Daar staan ook gedetailleerdere instructies over hoe je steekmuggen kunt herkennen, hoe je de mug vangt, hoe je de mug kunt versturen en welke resultaten je wanneer terug kunt verwachten. Je vindt er ook informatie over muggenwering en de manieren waarop je jezelf tegen muggenbeten kunt beschermen.

Ook een platte mug is bruikbaar

Van de ingestuurde muggen wordt bepaald welke muggensoort het is. In combinatie met de informatie die via het online formulier is ingevuld, bepalen we hoeveel overlast de mug heeft veroorzaakt. Zelfs als een exemplaar enigszins beschadigd is (bijvoorbeeld door een ferme genadeklap), kan meestal nog bepaald worden tot welke soort de steekmug behoort. Daarnaast worden een aantal tests gebruikt waarmee het genetisch materiaal van de mug bestudeerd kan worden en bevestigd kan worden welke muggensoort het is.

Collage platgeslagen en opgestuurde muggen

Bijtgedrag en ziekteverwekkers

Vorig jaar werd in Nederland voor het eerst bij zeven mensen in de omgeving van Utrecht en Arnhem een besmetting met het westnijlvirus aangetoond. Het westnijlvirus werd ook voor het eerst bij steekmuggen en vogels aangetroffen in dezelfde regio’s. Het virus kan door steekmuggen overgedragen worden van vogels naar de mens. Het gaat hierbij vooral om de gewone huissteekmug. De huissteekmug komt overal in Nederland voor en zorgt vooral in de zomermaanden voor overlast. Het is onduidelijk of het westnijlvirus ook dit jaar weer op gaat duiken en zo ja, in welke mate.

Indien in de opgestuurde mug nog bloed aanwezig is, kan daarmee indirect het bijtgedrag bepaald worden. Met dit bloed is namelijk vast te stellen of het afkomstig is van een mens, een poes, konijn, kanarie, merel of een andere soort. Om een betere risico-inschatting te maken van de overdracht van virussen van vogels naar mensen is dit bijtgedrag belangrijke informatie. De ingestuurde muggen worden ook getest op mogelijke aanwezigheid van ziekteverwekkers, zoals het westnijlvirus en het usutuvirus. Het bepalen van de aanwezigheid van ziekteverwekkers wordt gedaan door meerdere muggen uit een regio tegelijk te analyseren. Het is dus niet mogelijk om per opgestuurde mug aan te geven of er ziekteverwekkers in zaten.

Op basis van de meldingen en de daarop volgende analyses verwachten de onderzoekers een antwoord te kunnen geven op de volgende onderzoeksvragen:

  1. In welke gebieden veroorzaken steekmuggen overlast in februari?
  2. Waar worden welke steekmuggensoorten aangetroffen?
  3. Bij welke gastheren drinken ze bloed?
  4. Zijn de steekmuggen besmet met ziekteverwekkers?

Het antwoord op deze vragen helpt om beter te kunnen bepalen hoe overlast te voorkomen is en het risico op de overdracht van ziektes te verkleinen is. Het Muggenradaronderzoek is onderdeel van het OneHealth PACT onderzoeksproject waarin tientallen onderzoekers samenwerken om de opkomst en overdracht van muggengebonden ziekteverwekkers en de effecten van milieu, klimaat en menselijk handelen daarop te onderzoeken.  

Tekst: Sander Koenraadt, Rody Blom, Arnold van Vliet, Muggenradar.nl, Wageningen University & Research
Foto’s: Hans Smid, BugsinSpace.nl (leadfoto: vrouwtje huissteekmug); Muggenradar.nl; Ellis Bemelmans