Schoner water voor de Groenlose Slinge

Waterschap Rijn en IJssel is van plan de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in Winterswijk aan te pakken. Het gezuiverde water stroomt namelijk vanuit de installatie in de Groenlose Slinge, een meanderende beek met een belangrijke functie als ecologische verbindingszone. In 2027 moet het water dat de installatie verlaat voldoen aan hogere kwaliteitsnormen. De grootste uitdaging is om de hoeveelheid fosfor in het water omlaag te krijgen. Om dat te bereiken zijn fikse investeringen nodig. Daarom vroeg het Waterschap aan Kennisnetwerk OBN om eerst een vooronderzoek te doen. Welke ecologische verbeteringen kunnen er verwacht worden als de beste zuiveringstechnieken worden ingezet?

Minder doelsoorten benedenstrooms

Een team van onderzoekers van Rechobot - Water & Kennis, Wageningen Environmental Research en Onderzoekscentrum B-Ware, bekeek eerst de bestaande situatie. De waterkwaliteit van de Groenlose Slinge voldoet op dit moment niet aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. Dat komt deels door de RWZI, maar ook vanuit Duitsland en de aangrenzende gebieden stromen probleemstoffen de beek in. Op dit moment leven er in de beek 91 waterdiertjes die kenmerkend zijn voor een ‘gezonde’ beek, de doelsoorten van de Kaderrichtlijn Water. Het verschil tussen meetpunten stroomopwaarts van de RWZI en verder stroomafwaarts is opvallend. De meest soortenrijke plek ligt 1,3 kilometer stroomopwaarts van de RWZI. Daar vonden de onderzoekers bijna twee keer zoveel doelsoorten als 1,2 kilometer stroomafwaarts van de RWZI.

Ook de waterstroming vraagt om aandacht

Als de omstandigheden in de beek voldoende verbeteren, zouden de ontbrekende doelsoorten zich gemakkelijk stroomafwaarts kunnen verspreiden. Hiervoor moet niet alleen de waterkwaliteit omhoog, maar ook de doorstroming van het water. Een permanente stroming is om twee redenen belangrijk. Ten eerste bepaalt het stromende water de vorm van de bedding en de oevers van de beek. Zo ontstaat een gevarieerd landschap met zandbanken, overhangende oevers, stroomkuilen en overstromingsvlaktes, waar verschillende planten- en diersoorten hun plek vinden. Ten tweede heeft een goede doorstroming van het water een positief effect op het zuurstofgehalte en vermindert de impact van meegevoerde stoffen. Als het water te langzaam stroomt, kan er voedselrijk slib op de bodem blijven liggen, wat ongunstig is voor veel doelsoorten.

Gecombineerde aanpak nodig

De onderzoekers concluderen dat de investeringen in de RWZI zeker zullen leiden tot een verbetering van de waterkwaliteit in de Groenlose Slinge. Die verbetering zal alleen niet voldoende zijn om de ecologische doelen te bereiken. Daarvoor is een combinatie van maatregelen nodig. Instroom van probleemstoffen vanuit onder andere de landbouw moet aangepakt worden. Daarnaast vragen de waterstroming en het slib op de bodem aandacht. Daarvoor is herinrichting nodig. Door de beekloop plaatselijk smaller te maken, zal het water sneller gaan stromen en wordt er minder slib afgezet. Op sommige plekken zal slib van de beekbodem moeten worden verwijderd. Pas als het hele beeksysteem voldoende op orde is, zal vergaande extra zuivering van het rioolwater leiden tot de gewenste ecologische winst.

Meer informatie

• Lees het volledige OBN-Advies: Optimalisatie RWZI Winterswijk. Inschatting van het ecologisch effect op de Groenlose Slinge bekeken vanuit breder perspectief (pdf: 3,0 MB).

Tekst: Sofia Opfer, Kennisnetwerk OBN
Foto's: B. Tragter; Waterschap Rijn en IJssel