Sabaanse Volwassen leguaan liggend op een rots op Saba (eenmalig exclusief gebruik WUR)

Snellere herkenning van niet-inheemse leguanen helpt Caribische natuurbescherming

Wageningen Marine Research
28-MRT-2023 - Uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat niet-inheemse leguanen zich op Saba hebben gevestigd en zich kruisen met lokale leguanen. Hierdoor wordt de endemische zwarteleguaanpopulatie ernstig bedreigd. Een hoopgevende studie toont een nieuwe manier waarmee niet-inheemse leguanen sneller kunnen worden herkend en teruggedrongen, om de inheemse populaties te kunnen beschermen.

Op de bovenwindse eilanden in de Cariben zijn leguanen van het geslacht Iguana een van de belangrijkste inheemse plantetende sleutelsoorten. Door lange isolatie kent de regio verschillende soorten en subsoorten. Deze kunnen zich nog wel kruisen met niet-inheemse leguanen die van oorsprong van het Centraal- en Zuid-Amerikaanse vasteland komen. De niet-inheemse dieren worden door mensen geïntroduceerd, of komen mee met schepen en transport van zeecontainers. In de hele regio staan leguanen extreem onder druk. Veel eilandpopulaties zijn al uitgestorven en alle overgebleven populaties worden, op enkele na, direct bedreigd met verdrukking door of vermenging met niet-inheemse leguanen.

De historische (links) en huidige (rechts) status van inheemse Iguana-populaties die voorkomen op de Caribische Bovenwindse eilanden

Verdrukking van inheemse leguanen

Leguanen die uitheems zijn voor de Caribische eilanden zijn van oorsprong afkomstig van het Centraal- en Zuid-Amerikaanse vasteland. Zij zijn actief door mensen of als verstekelingen op boten naar enkele eilanden in de Kleine Antillen gebracht, van waar ze zich verder verspreiden, doordat maatregelen op haventerreinen ondermaats of überhaupt niet aanwezig zijn.

De uitheemse leguanen leggen meer eieren, worden groter en zijn territoriaal agressiever dan de inheemse dieren. Hierdoor paren de vrouwelijke inheemse leguanen vaker met uitheemse mannelijke leguanen en krijgen zij ook meer nakomelingen van deze uitheemse dieren.

Zoals elders vaker gezien is, zal de aanwezigheid van uitheemse leguanen via vermenging en verdrukking uiteindelijk leiden tot het uitsterven van de inheemse populatie, terwijl tegelijkertijd het aantal leguanen enorm zal stijgen. “Lokale en Nederlandse overheden, evenals de lokale natuurbeschermingsorganisaties, kunnen het best zo snel mogelijk actie ondernemen om de uitheemse leguanen weg te halen”, aldus Dolfi Debrot van Wageningen Marine Research (WMR).

Lengteverhoudingen: nieuwe methode voor herkenning niet-inheemse leguanen

Niet-inheemse leguanen moeten zo snel mogelijk worden herkend, zodat ze onmiddellijk gevangen en verwijderd kunnen worden. Maar omdat leguanen uiterlijk extreem verschillen, bieden kleur- en schubverschillen niet altijd een uitkomst voor herkenning. Verschillen in lengteverhoudingen (morphometrie) zijn door leguaanexperts tot op heden buiten beschouwing gebleven.

Het nieuwe onderzoek op Saba toont aan dat juist de lengteverhoudingen een belangrijke indicator kunnen zijn voor het snel herkennen van niet-inheemse leguanen. Inheemse leguanen hebben bijvoorbeeld een significant kleinere wangschub dan niet-inheemse leguanen. Omdat er slechts weinig niet-inheemse dieren aanwezig zijn, kunnen verdere verschillen niet worden uitgesloten, maar biedt dit verschil wel hoop voor een snellere herkenning in het veld. Dolfi Debrot en zijn collega-onderzoekers van het Durrell Wildlife Conservation Trust en Montserrat National Trust roepen hun regionale collega’s op om direct intensief onderzoek te doen naar lengteverhoudingen binnen lokale inheemse leguaanpopulaties. Door het ontwikkelen van datasets wordt het mogelijk om snel niet-inheemse leguanen te onderscheiden en te vangen.

Sleutelsoort

Een vitale leguanenpopulatie is een maatstaf voor de gezondheid van het terrestrisch ecosysteem, waarin op de bovenwindse eilanden de leguaan een bepalende rol speelt van herbivoor binnen het bedreigde Caribische ‘droge woud’. Vrouwelijke leguanen mengen ook aardlagen en nutriënten tijdens het uitgraven van nesten, waarna de babyleguanen een belangrijke voedselbron zijn voor vele (trekkende) vogelsoorten. Daarnaast stimuleren leguanen de blad- en bloemgroei van inheemse plantensoorten. Wanneer zij vruchten eten, bevordert dat de verspreiding, het ontkiemen en een hogere overleving van de jonge planten. Een gezonde leguanenpopulatie is dus belangrijk voor een gezond ecosysteem en zal bijdragen aan natuurherstel.

Situatie op Saba

Saba huisvest één van de laatste populaties inheemse leguanen die tot voor kort niet direct door niet-inheemse leguanen werd bedreigd. Het onderzoek naar de unieke melanistische leguanenpopulatie van het eiland is in volle gang. In een eerder bericht informeerden de onderzoekers over de eerste resultaten van dat werk. Het aantal leguanen bleek groter dan verwacht en ze kwamen eilandwijd voor, maar worden bedreigd door katten (predatie) en geiten (erosie en degradatie van bodemkwaliteit). Mede daardoor bleken er erg weinig juveniele leguanen in de populatie aanwezig. De meest urgente dreiging is echter de vondst van de uitheemse leguanen.

Vervolgonderzoek geeft aan dat niet-inheemse leguanen in kleine aantallen aanwezig zijn op (minstens) twee plekken op Saba. DNA-analyse toont verder aan dat deze dieren afkomstig zijn uit Curaçao en Centraal-Amerika en waarschijnlijk via de haven van St. Maarten op Saba zijn terechtgekomen. Op St. Maarten komt een grote invasieve en uitheemse leguanenpopulatie voor, en vrijwel al het vrachtverkeer naar Saba gaat via St. Maarten waardoor leguanen tussen de vracht meeliften.

Zijaanzicht van een inheemse (links) en niet-inheemse (rechts) vrouwelijke leguaan gevangen op Saba, Caribisch Nederland

Meer informatie

Tekst: Matthijs van den Burg en Dolfi Debrot, Wageningen Marine Research
Foto’s: Matthijs van den Burg (leadfoto: Sabaanse leguaan)