De houtzwammen van het Zwanenwater

Roodporiehoutzwam

De Roodporiehoutzwam (Daedaleopsis confragosa) is een zeer algemene, witrot veroorzakende, éénjarige houtzwam die in ons land op veel soorten loofhout kan worden gevonden. Bij verse exemplaren ontstaat op de onderkant bij druk een wijnrode kleur. De soort is een necrotrofe parasiet op vaak nog rechtopstaande takken en stammen van een groot aantal soorten loofbomen.

De soort is vooral bekend van het voorkomen op wilg. Roodporiehoutzwam heeft een duidelijke voorkeur voor wilgenbossen met een vochtig microklimaat. Ze kan overal worden gevonden, maar is vooral in aantal aanwezig in allerlei typen moerasbos, zoals elzenbroekbos, wilgenvloedbos, wilgenbroekbos en berkenbroekbos. Ze wordt beschouwd als de voornaamste houtafbreker in broekbossen. Het Zwanenwater staat de laatste decennia in toenemende mate vol met Grauwe en Geoorde wilgen, hoewel al het mogelijke wordt gedaan om verdere bostoename tegen te gaan. Vooral de laatste twee jaar staan de bomen van het gebied met hun voeten in het water. Dit vanwege de overmatige regenval van de laatste jaren, met een toename van het aantal Roodporiehoutzwammen als gevolg.

De Roodporiehoutzwam komt in het Zwanenwater zeer algemeen voor. Onze vondsten vielen op omdat ze op in het water staande stammen van de Grauwe en Geoorde wilg in flink aantal te vinden waren. Dat was ons nooit eerder opgevallen. Opvallend was ook dat de meeste door de Roodporiehoutzwam aangetaste wilgenstammetjes na controle door ons niet dood bleken te zijn. De knoppen van de stammetjes bleken na doorsnijden groen en vitaal te zijn.

Roodplaathoutzwam

We vonden bij toeval ook een Roodplaathoutzwam (Daedaleopsis tricolor) op een nog niet helemaal zekere boomsoort. De Roodplaathoutzwam is nauw verwant aan de Roodporiehoutzwam en werd ooit als een variëteit ervan beschouwd. Bij druk op de plaatjes van een verse Roodplaathoutzwam ontstaat eenzelfde wijnrode kleur als bij de Roodporiehoutzwam. De vondst van de Roodplaathoutzwam is volgens het NDFF-verspreidingskaartje een primeur voor het Zwanenwater! Nooit eerder werd de soort hier aangetroffen. De Roodplaathoutzwam verschilt van de Roodporiehoutzwam in de kleinere vruchtlichamen en donkerdere hoed, en door het bezit van min of meer gevorkte plaatjes in plaats van poriën.

De soort parasiteert op Hazelaar en Zoete kers, terwijl ze in Azië vooral op berk wordt gevonden. De Roodplaathoutzwam wordt vaker dan de Roodporiehoutzwam met meerdere exemplaren bij elkaar gevonden. Enige decennia geleden was het nog een zeldzame soort, maar inmiddels is ze toegenomen en tegenwoordig vrij zeldzaam. Het is een soort uit de Ardennen en ander Midden-Europees en sub-Mediterraan gebied. De soort schijnt in Scandinavië nog vrijwel te ontbreken. De toename in onze contreien zal waarschijnlijk toe te schrijven zijn aan de klimaatopwarming.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging (leadfoto: jonge Roodporiehoutzwammen)