Vissen houden van riffen, en dat is te horen!

Van nature kent de Waddenzee allerlei rifstructuren: mosselbanken, oesterbanken, natuurlijke stenen, maar ook stukken hout die voorheen (voor de aanleg van de afsluitdijk) nog vanuit de IJssel de Waddenzee in spoelden. Het vermoeden bestond dat vissen deze structuren gebruiken om te schuilen, voedsel te zoeken en te paaien. Maryann Watson uit Canada achterhaalde in haar promotieonderzoek aan Rijksuniversiteit Groningen wat de rol van deze riffen is voor vis in de Waddenzee.

Natuurlijke en kunstmatige structuren

“Deels zijn die structuren in de loop der tijd verdwenen, maar er zijn ook nieuwe structuren bijgekomen in projecten met kunstmatige riffen. Die liggen inmiddels al een paar jaar in de Waddenzee. Dat maakt ze, naast natuurlijke schelpdierbanken, tot uitstekende onderzoekslocaties om te bestuderen welke vissoorten van deze riffen gebruikmaken”, aldus Maryann. “We hebben zowel op natuurlijke als op kunstmatige riffen gevist, door het jaar heen en over meerdere jaren, om te zien welke vissen er voorkomen.”

Vissengeluiden opvangen

Tegelijkertijd plaatste Maryann op dezelfde plekken hydrofoons – onderwatermicrofoons – om te luisteren naar de geluiden rondom de riffen. “Veel zeedieren maken geluiden: oesters, krabben, garnalen, maar ook vissen. Door naar de onderwatergeluiden te luisteren, krijgen we een idee hoeveel vis wordt aangetrokken door de verschillende typen riffen. Als ik de hydrofoons naar boven heb gehaald, neem ik ze mee terug naar kantoor en daar analyseer ik de geluidsopnames. Zo kan ik achterhalen of het geluid van bijvoorbeeld oesters komt, of van zeehonden of vissen.” Ook op kale zandbodems in de Waddenzee plaatste Maryann een hydrofoon en ving er vissen. Zo kon ze de resultaten op de riffen vergelijken met nabijgelegen habitats.

Riffen trekken vis aan

De verwachting dat riffen wel eens belangrijk kunnen zijn voor bepaalde vissoorten, werd bevestigd door de visvangsten op en rond de riffen en op andere plekken op het wad. “Wat we in de visvangsten zien, is dat rifstructuren enorm belangrijk zijn voor visgemeenschappen”, zegt Maryann. “Er is niet alleen een grotere dichtheid aan vissen, maar ook een hogere diversiteit. Datzelfde geldt voor de geluiden: bij de riffen nemen we een bredere en rijkere geluidsdiversiteit op dan in de omliggende gebieden. Naast vissen hoorden we ook zeehonden rond de riffen, dat gebeurde niet op de kale zandbodems. Dat laat zien dat de riffen ook predatoren van vissen aantrekken.” Vervolgonderzoek zou kunnen ophelderen waar de vissen, die worden aangetrokken door deze structuren, de structuren daadwerkelijk voor gebruiken.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Rifvissen in de Waddenzee (Bron: Waddentools Swimway Waddenzee)

Veelbelovende methode

Het opnemen van onderwatergeluiden blijkt een effectieve methode om habitats in de Waddenzee – en vergelijkbare kustgebieden – te monitoren. “De methode moet nog wel verder ontwikkeld worden, zodat we ook echt specifieke soorten kunnen herkennen in de geluiden die we opvangen”, benadrukt Maryann. “Als dat uiteindelijk lukt, hoeven we geen vissen meer te vangen om te weten welke soorten er aanwezig zijn. Door simpelweg naar het rif te luisteren, weten we dan al een heleboel.”

Meer informatie

• Blijf op de hoogte van Waddentools Swimway.
• Het project Waddentools Swimway Waddenzee is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research (WMR) en de Waddenvereniging. Daarnaast zijn Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland bij het project betrokken. Ook zijn verschillende terreinbeherende (natuur)organisaties betrokken bij de uitvoering van het project en wordt de samenwerking met beroepsvissers op de Waddenzee gezocht.
• Het Waddenfonds, het ministerie van LVVN en de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland maken het project financieel mogelijk.
• Het Swimway-project maakt deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.

Tekst, foto's en video: Koen Moons in opdracht van Waddentools Swimway Waddenzee