Waddenzee belangrijk voor soorten als haring

De zogenoemde pelagische vis betreft soorten die niet in of op de wadbodem leven, maar in scholen in het midden van de waterkolom. “Ik heb onderzocht waar deze vissen vandaan komen, in welk deel van hun leven en van het jaar ze hier zijn en wat ze hier eten”, zegt Margot. “Daarmee krijgen we antwoord op de vraag welke rol de Waddenzee speelt in het leven van deze soorten en andersom ook wat hun rol is in het voedselweb van de Waddenzee.”

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Scholende vissen in de Waddenzee (Bron: Swimway Waddenzee)

Traditioneel en innovatief onderzoek

Om daar achter te komen, gebruikte de onderzoekster een mix van zowel traditionele als innovatieve onderzoeksmethoden. Maandelijks werd gevist middels het zogenoemde ankerkuilen, waarbij een schip door een anker op zijn plek gehouden wordt. Getijdenstroming zorgt ervoor dat vissen in het net gevangen worden. Door dit gedurende een heel jaar te doen, werden ook de veranderingen in de seizoenen in kaart gebracht. Met geluidsgolven vanaf een schip karteerde ze scholen vis, om zo een schatting te kunnen maken van het totale visbestand van deze soorten in de Waddenzee.

In en uit de Waddenzee

Daarnaast stond gedurende een heel jaar een 'Wide Band Autonomous Transceiver (WBAT)' op de bodem van het Marsdiep, het zeegat tussen Den Helder en Texel. “Dat is akoestische apparatuur die ongeveer net zo werkt als echolocatie bij dolfijnen en vleermuizen”, legt Margot uit. “Elke negentig minuten wordt er een geluidspuls uitgezonden, recht omhoog de waterkolom in. Dat geluid weerkaatst tegen de vissen en de echo die terugkeert wordt dan opgeslagen om later te analyseren.”  Dit liet zien dat er heel veel uitwisseling is tussen de Waddenzee en de Noordzee. “Dus dat veel kleine schooltjes eigenlijk met de eb- en vloedstroom mee de Waddenzee in- en uitgaan. Tijdens eb hebben we gezien dat de vissen wel enigszins moeite doen om in de Waddenzee te blijven, ze proberen tegen de uitgaande stroom in te zwemmen”, aldus Margot.

Opgroeigebied

Dat jonge haring probeert in de Waddenzee te blijven is niet gek, want het lijkt een goed opgroeigebied te zijn. Margot bepaalde met behulp van DNA-onderzoek de herkomst van de vis, en ontdekte dat bijvoorbeeld haring veelal wordt geboren in het Engelse kanaal, als klein visje in de Waddenzee terechtkomt en er opgroeit, en als volwassen vis weer de Noordzee op trekt om zich voort te planten. “Al hebben we ook wel haring en ook ansjovis gezien die zich in de Waddenzee voortplanten.”

Rol in het voedselweb

Daarnaast heeft dieet-onderzoek, dus het napluizen van de inhoud van de maag van deze visjes, meer kennis gebracht over wat ze eten. “Eerder werd aangenomen dat ze vooral roeipootkreeftjes aten, maar ze blijken ook diertjes te eten die in en op de bodem leven, zoals krab- en zeepoklarven en wadslakjes. Daarmee vormen de vissen een doorgeefluik van energie van de bodem naar de middenlaag van de Waddenzee. En uiteindelijk ook naar de vogels die deze vissen weer eten, zoals de visdief.”

Pelagische vis belangrijk voor Waddennatuur

Margot onderzocht hoe de verspreiding van foeragerende visdieven samenhangt met de visverspreiding en het dieet. Daaruit bleek dat haring de belangrijkste prooisoort was van onder andere visdieven en dat de vogels vooral vissen in de geulen waar de dichtheden vis het hoogste waren. “Uiteindelijk is de conclusie dat de Waddenzee belangrijk is voor kleine pelagische vis, in ieder geval een deel van hun levenscyclus, dus met name als opgroeigebied. Daarnaast hebben we gezien dat de vis ook echt een belangrijk onderdeel is van het voedselweb van de Waddenzee, zowel in de rol van predator als van prooi.”

Meer informatie

• Op de hoogte blijven van Waddentools Swimway? Schrijf je in voor de nieuwsbrief.
• Het project Waddentools Swimway Waddenzee is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Wageningen Marine Research (WMR) en de Waddenvereniging. Daarnaast zijn Rijkswaterstaat en Sportvisserij Nederland bij het project betrokken. Ook zijn verschillende terreinbeherende (natuur)organisaties betrokken bij de uitvoering van het project en wordt de samenwerking met beroepsvissers op de Waddenzee gezocht.
• Het Waddenfonds, het ministerie van LNV en de provincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland maken het project financieel mogelijk.
• Het Swimway-project maakt deel uit van het overkoepelende Waddentools-project.

Tekst, foto's en video: Koen Moons in opdracht van Waddentools Swimway Waddenzee.