Beleidsmakers aan de slag met het waarderen van natuur

Beleidsmakers spelen een belangrijke rol bij de besluitvorming over de hoeveelheid en de kwaliteit van natuur in onze leefomgeving. De recente vragenlijst over betrokkenheid bij natuur en kennis over de waarde van natuur is door 248 mensen die werkzaam zijn (geweest) bij de overheid ingevuld. Daaruit blijkt dat 68 procent inzicht heeft in de ecosysteemdiensten die natuur levert. Voorbeelden van ecosysteemdiensten zijn bestuiven van gewassen in de landbouw door insecten, bevorderen van de gezondheid doordat bomen de hitte in stedelijk gebied verminderen, en het vergroten van inkomsten uit recreatie doordat natuurgebieden aantrekkelijk zijn om te bezoeken. Ondanks dat er inzicht is in de ecosysteemdiensten vindt 80 procent dat meer kennis over de maatschappelijke waarde van natuur hen kan helpen om draagvlak voor natuurbehoud en -versterking te vergroten. Er is daarbij vooral behoefte aan concrete handvatten en inspirerende voorbeelden.

Drempels en belemmeringen om de waarde van natuur in te zetten

Er is dus een grote interesse, maar uit de antwoorden op de vragen in de eerder genoemde vragenlijst constateren we drie drempels die het moeilijker maken om de waarde van natuur in te zetten in beleid:

1. Systeemdrempels: Beleidsmakers willen wel, maar ervaren structurele belemmeringen in hun organisaties. Opmerkingen die gemaakt zijn: “Het speelt geen rol in beleid”, “Er is geen werkbaar framework” en “Beslissers vinden het fictief geld”.
2. Conceptuele drempels: Er is behoefte aan een benadering waarbij zowel monetaire als niet-monetaire waarden worden benadrukt. Dat blijkt uit opmerkingen als: "Teveel kapitalistisch perspectief” en “De mens staat niet boven de natuur”.
3. Praktische drempels: Er is behoefte aan toegankelijke instrumenten en voorbeelden. Dat blijkt uit opmerkingen als: “Ik weet niet welke tools ik kan gebruiken" en “Er is geen simpele rekentool”.

Ecosysteemdiensten in de Wielewaal, Eindhoven

Een van de voorbeelden die het afgelopen jaar veel aandacht heeft gekregen is de casestudy 'De Wielewaal'. In 2022 heeft de gemeenteraad van Eindhoven besloten om landgoed de Wielewaal (142 hectare) aan te kopen met als doel het op een verantwoorde manier (geleidelijk) open te stellen voor publiek. In het pilotproject ‘Ecosystemen in de Wielewaal’ zijn de maatschappelijke baten van de openstelling van de Wielewaal uitgedrukt in euro’s. Uit het project blijkt dat de business case om de Wielewaal publiekelijk beschikbaar te stellen positief is vanwege de grote maatschappelijke meerwaarde. De Wielewaal heeft een gemiddelde waarde per hectare van €27.000 per jaar na openstelling. Dit is hoog in vergelijking met sommige andere vormen van landgebruik. Door de openstelling wordt verwacht dat de waarden van de ecosysteemdiensten voor de gehele Wielewaal toenemen van €265.000 tot €3,8 miljoen per jaar (een verschil van ongeveer €3,5 miljoen per jaar) met de intrinsieke en gezondheidsbaten als meest belangrijk. Over een periode van 30 jaar loopt het verschil zelfs op van €8,3 miljoen naar €120 miljoen (een verschil van ongeveer €112 miljoen). Meer informatie is te vinden op de projectpagina. De resultaten kwamen ook aan bod in de aflevering Greed is Green van VPRO Tegenlicht.

Workshop 'Aan de slag met het waarderen van natuur'

De Nederlandse overheid heeft de afgelopen decennia stevig geïnvesteerd in het ontwikkelen van kennis over de waarde van natuur. Diverse Nederlandse universiteiten hebben departementen die werken aan dit thema. Het Centraal Bureau voor de Statistiek en adviesorganen zoals het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau werken ook aan dit thema. Samen met Nederlandse consultancies is Nederland wereldwijd een van de koplopers op het gebied van natuurwaardering. We hebben de beste kennis en tools beschikbaar. Nu is het belangrijk dat al die kennis ook toegepast gaat worden.

Om beleidsmakers inzicht te geven in hoe ecosysteemdiensten en waardering van natuur kunnen helpen bij het onderbouwen en verbeteren van beleidsbeslissingen, organiseren het Ecosystem Services Partnership-Nederland en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) een gratis eendaagse workshop voor beleidsmakers. Deze workshop ondersteunt beleid rond natuur, klimaatadaptatie, biodiversiteit en duurzame economie.

Tijdens deze dag leer je:

• Wat ecosysteemdiensten en natuurlijk kapitaal zijn.
• Hoe je natuur kunt waarderen – zowel monetair als niet-monetair.
• Welke tools en datasets er beschikbaar zijn, zoals Ecosystem Services Valuation Database (ESVD), Atlas Natuurlijk Kapitaal, Natuurlijk kapitaalrekeningen (NKR).
• Hoe je deze kennis toepast in beleidsontwikkeling en besluitvorming.

Het programma is gebouwd rond drie pilaren: inspireren, bewustwording en netwerk, zodat je na de workshop de kennis en kennissen hebt om verder te gaan met het thema.

• Ochtend: Introductie ecosysteemdiensten en praktijkcases. Het programma bevat bijdragen van toonaangevende Nederlandse experts, waaronder Marije Schaafsma (VU/IVM) en Marcelle Lock (RIVM). Voor de praktijkcases splitsen we op in breakoutsessies. Sprekers zijn Merlissa Diele (Natuurverdubbelaars), Jan Smelik (Rebel), Wiebe Oosterhoff (gemeente Rotterdam) en Dennis Kaspori (gemeente Eindhoven). De cases gaan in op beleidsopgaven in Eindhoven en Rotterdam. Eindhoven licht de Wielewaal uit en Rotterdam vertelt hoe ze natuurlijk kapitaal als asset in de gemeentelijke boekhouding een plek geven.
• Middag: Verdieping in waarderingsmethoden, tools en toepassing in je eigen beleidscontext met directe feedback van de experts.
• Afsluiting: Plenaire terugkoppeling, gevolgd door een borrel en netwerkmoment.

Tekst: Mieke Siebers, Iskra Konovska en Arnold van Vliet, Stichting voor Duurzame Ontwikkeling
Beeld: Ecosystem Services Valuation Database (ESVD) en Atlas Natuurlijk Kapitaal, VPRO Tegenlicht