Desastreuze gevolgen voor weidevogelparadijs voorlopig afgewend

Boeren blijven voorlopig gebonden aan het verbod op het scheuren van grasland in het natuurgebied Arkemheen én aan de vergunningplicht die geldt in de rest van het beschermde weidevogelgebied in de gemeente Nijkerk. 

Scheuren van grasland

Het scheuren van grasland is het omwerken of omploegen van een bestaande graszode. Boeren maken de grasmat mechanisch los, bijvoorbeeld met een ploeg of frees, waardoor de wortels breken en de bodem wordt geëgaliseerd. Het gras wordt zo vernietigd en de grond komt vrij voor herinzaai van gras. Deze praktijk van graslandvernieuwing leidt vaak tot intensief gebruikt grasland, met onder meer frequent maaien. Onderzoek toont aan dat dit gebruik grote negatieve gevolgen kan hebben voor weidevogels, met name hun jongen. Het microreliëf van het grasland zou namelijk verloren gaan, waardoor weidevogelkuikens nergens meer kunnen schuilen. De homogenisering van de vegetatie zou daarnaast hun mogelijkheden beperken om voedsel te vinden. Kuikens van bijvoorbeeld de grutto gaan meteen zelf voedsel zoeken, zodra ze uit het ei komen.

Weidevogelparadijs Arkemheen

De historische kavelstructuur en de structuursamenstelling van het oude grasland in Arkemheen zorgt voor een uniek vogelgebied. Broedvogels zoals grutto, slobeend, tureluur, veldleeuwerik, watersnip en zomertaling floreren er. Daarnaast is het een topgebied voor overwinterende vogels, waaronder kleine zwaan, smient en vele andere watervogels.

Versoepeling van de regels

Het door de Raad van State geschorste besluit betreft een wijziging van het bestemmingsplan voor het buitengebied van de gemeente Nijkerk. Daarmee zou de gemeente de regels versoepelen voor het scheuren of frezen van grasland voor graslandvernieuwing of -verbetering. Dit zou gelden in de delen van de polder Arkemheen die zijn aangewezen als Natura 2000-gebied en Gelders Natuurnetwerk. Het schrappen van de vergunningplicht was bedoeld voor de rest van het provinciaal beschermd weidevogelgebied.

Aanwijzing Arkemheen voor de grutto

Een van onze kritiekpunten op de wijziging van het bestemmingsplan is dat er geen rekening is gehouden met de aanstaande aanwijzing van het Natura 2000-gebied Arkemheen voor de grutto als broedvogel. Die aanwijzing vereist verbetering van de omvang en kwaliteit van het leefgebied van de grutto in Arkemheen, zodat de broedpopulatie in het gebied kan toenemen. Het versoepelen van het scheurverbod staat haaks op dat doel. Dat Natura 2000-gebied Arkemheen aangewezen wordt voor de grutto, is het directe gevolg van de lopende inbreukprocedure die de Europese Commissie in juli 2024 is gestart tegen Nederland, naar aanleiding van de klacht van Vogelbescherming Nederland.

Beroepsprocedure

Vogelbescherming Nederland en de Natuur- en Milieufederatie Gelderland zijn van mening dat de wijziging van het bestemmingsplan in strijd is met de Gelderse omgevingsverordening en de Natura 2000-regels. Wij verwachten dat de Raad van State dit óók bevestigt in de nog lopende bodemprocedure en dan duidelijkheid geeft over de toepassing van deze regels op het scheuren van grasland. Dit is niet alleen van belang voor Arkemheen, maar ook voor beschermde weidevogelgebieden in het hele land.

Meer informatie

• Op de website van de Raad van State is de uitspraak te lezen waarmee de wijziging van het bestemmingsplan is geschorst.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Beeld: Jelle de Jong (leadfoto: watersnip); Marc Guyt