Experiment in ondergelopen polder: nemen trekvogels en steekmuggen ziektes mee?

Door klimaatverandering groeit de kans op heftige en langdurige regenbuien. Waterbergingen zijn een oplossing om wateroverlast in steden bij zware regen te voorkomen. Dit zijn gebieden die tijdelijk onder water kunnen worden gezet. De Eendragtspolder in Zevenhuizen is zo’n waterbuffer die Rotterdam moet beschermen bij extreme regen. Het gebied kan vier miljoen kubieke meter water opvangen.

Maar zo’n polder met stilstaand water kan ook een broedplaats worden voor steekmuggen en trekvogels aantrekken. Deze dieren kunnen bijdragen aan de verspreiding van verschillende virussen. Dit mogelijke risico roept belangrijke vragen op: Hoe verandert de samenstelling van soorten in het gebied als het onder water staat? En wat betekent dit voor de mogelijke verspreiding van virussen?

Verschuiving van soorten

Om de ecologische en virologische invloed van een waterbuffer te onderzoeken werd een gedeelte van de Eendragtspolder deze zomer onder water gezet. Onderzoekers van het PDPC – een samenwerkingsverband tussen Erasmus MC, Erasmus Universiteit Rotterdam en TU Delft – trokken hun laarzen aan om de dieren in het gebied te bestuderen. Salamanders, mollen en muizen zochten een drogere plek toen de polder onder water was gezet. Steekmuggen, andere insecten en vogels zoals kraaien, duiven, steltlopers en de purperkoet kwamen er juist op af.

Jordy van der Beek, onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center en promovendus aan de Universiteit Leiden, was als steekmuggenexpert bij het onderzoek betrokken. “Steekmuggen leggen hun eitjes in stilstaand water. We wilden daarom heel graag weten of het onder water zetten van de polder tot een grote toename in het aantal muggen leidt. En nog belangrijker; welke muggensoorten vinden zo’n ondergelopen polder aantrekkelijk?”

Watermonsters en DNA

Met verschillende vallen werd er gezocht naar steekmuggen en bloedzuigende insecten. Daarnaast namen onderzoekers van het Erasmus MC ook watermonsters voor virus- en DNA-analyse. Met de innovatieve techniek environmental DNA (eDNA) kan je met één monster meerdere soorten identificeren die in een gebied voorkomen. “Deze techniek is voor biodiversiteitsonderzoek baanbrekend omdat we in korte tijd heel veel gegevens kunnen verzamelen en soorten op naam kunnen brengen. We kunnen nu in hetzelfde watermonster op zoek naar sporen van steekmuggen, vogels en zoogdieren, maar ook de ziekteverwekkers die in het water aanwezig kunnen zijn,” zegt Van der Beek.

Geslaagd experiment

Bij het totale onderzoek waren meer dan tien instituten betrokken. “Het is een fantastisch samenwerkingsproject geworden, waarbij onze expertises elkaar bijzonder goed aanvulden”, zegt Van der Beek. Samen hebben ze ontzettend veel gegevens verzameld en de analyse daarvan gaat nog maanden duren.

Volgens Van der Beek is het experiment in ieder geval geslaagd. “We hebben vooral geleerd hoe verschillende dieren op een overstroming reageren, en dat zo’n ondergelopen polder in de zomer inderdaad veel steekmuggen kan kweken.” De onderzoekers kijken nu naar aanpassingen in het ontwerp van waterbergingen die kunnen zorgen dat deze waterbuffers een zo klein mogelijk risico vormen voor de volksgezondheid. “Het voorkomen van langdurig stilstaand water waar de natuurlijke vijanden van steekmuggen geen toegang toe hebben kan hierin doorslaggevend zijn,” sluit Van der Beek af.

Meer informatie

• Pandemic and Disaster Preparedness Center.
• Lees meer over het onderzoek en de betrokken partners op de website van Convergence, een alliantie tussen TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam en Erasmus MC.
• Meer weten over eDNA? Lees alles over de nationale eDNA-infrastructuur eDentity op Naturalis.nl/edentity.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Beeld: Pandemic and Disaster Preparedness Center (PDPC)