Vossen niet nieuw voor de Waddeneilanden (2)

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging op zaterdag 26 december 2009

Naar aanleiding van de vossen op Vlieland duiken we in de geschiedenis van vossen op Waddeneilanden. Hoe zit het bijvoorbeeld op Texel, Terschelling en de Duitse Waddeneilanden?

Texel

Eind jaren zeventig liep er op Texel al een vos rond. Dat was geen wilde vos, maar een als huisdier gehouden dier dat door een toerist was meegenomen en daarna ontsnapt. Deze vos werd geschoten. Op 30 oktober 1993 dook er opnieuw een vos op Texel op; nu één met onbekende herkomst. Een Texelaar (Dirk Krijnen) liep met zijn hond langs de Haffelderweg, ten zuiden van Den Burg, toen hij in de berm een dode vos ontdekte met een strik om de nek. De vos kon er nog maar een paar uur liggen, want eerder op de dag was Dirk ook al langs deze plek gekomen. Direct al werd gedacht aan een ‘misplaatste grap’, de vondst werd nog even stilgehouden en er werd een advertentie geplaatst waarin gemeld werd dat ‘Reintje’ kon worden afgehaald. Toen dat geen reacties opleverde, verscheen er een artikel in de Texelse Courant.

Uit sectie bleek dat in de vossenmaag haren van een rosse woelmuis zaten. Voor zover bekend kwam de rosse woelmuis toen nog niet op Texel voor. Dat maakte het vrijwel zeker dat de vos in dode staat was ingevoerd op Texel en langs de weg was neergelegd. De doodsoorzaak werd uit de sectie niet helemaal duidelijk; mogelijk was het dier aan een leverziekte gestorven. De strik was vermoedelijk pas om de nek bevestigd toen de vos al dood was. De kleur van de vacht maakt waarschijnlijk dat het dier afkomstig was uit de duinen van Noord-Holland. Vijf jaar later werd op Texel de eerste rosse woelmuis aangetroffen. Had de vos dan misschien toch de rosse woelmuis zelf op Texel gevangen? Waarschijnlijk niet, want het is heel onwaarschijnlijk dat een vos wel een zeldzaam aanwezige rosse woelmuis vangt en niet de veel algemener voorkomende noordse woelmuis. In zijn maag hadden dus ook sporen van noordse woelmuizen moeten zitten.

Er is altijd al competitie tussen Texel en Vlieland geweest. Denk maar eens aan het door medewerkers van EcoMare (Texel) wegkapen van een op Vlieland aangespoelde bultrug. Na de berichtenstroom van de vos op Vlieland kwam op Texel ook een geruchtenstroom over een mogelijke vos op gang. De eerste geruchten zijn gebaseerd op waarnemingen van medewerkers van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De twee landmeters zagen eind januari 2009 aan de Stuifdijk een dier met een rechtopstaande pluimstaart voorbij lopen en in een rietkraag verdwijnen. Naar hun idee betrof het hier een vos. Zij werden aanvankelijk niet geloofd, maar later werd in dezelfde omgeving een hol met veren gevonden. Onderzoek van uitwerpselen lieten restanten van muizen en vogels zien. De keutels werden gevonden bij de Mokbaai, Paal 9 en Paal 12, circa 10 tot 20 kilometer van de locatie aan de Stuifdijk. In de duinen bij Paal 9 werden ook negen dode konijnen gevonden waar de kop was afgebeten. We kunnen echter niet met zekerheid zeggen dat deze sporen echt van een vos afkomstig waren. Het kan ook het werk van (verwilderde) katten geweest zijn. Maar niets is onmogelijk, dus misschien loopt er ook op Texel wel een vos rond.

Terschelling

In 1994 dook een vos op Terschelling op. Op 25 oktober 1994 fietste Arie de Jong uit Hoorn op Terschelling over het schelpenpad van Oosterend naar de Boschplaat. Bij het J. Thijssenduin ontwaarde hij tot zijn grote verbazing een dode vos in de berm. Het dier, een volwassen mannetje, lag vlakbij de ‘namaak-Brandaris’ die samen met alle andere vuurtorens van Nederland in miniatuur op Terschelling te bewonderen was. Arie waarschuwde de Staatsbosbeheer-surveillant Freek Blom, en samen bekeken ze het dier eens goed. De kop was aan de linkerkant zwaar beschadigd en er was bloed uit oren en bek gekomen. Het dier was niet stijf: nog niet stijf of niet stijf meer, dat was niet duidelijk. Op het schelpenpad stonden goed zichtbare remsporen van vermoedelijk een jeep. Sectie bevestigde de doodsoorzaak: de vos moet door een auto zijn geraakt en gedood. In de maag bleken echter ondermeer de haren waren van een huisspitsmuis en schubben van een grote zoetwatervis te zitten. Aangezien die allebei niet op Terschelling voorkomen, was duidelijk dat de inhoud van de maag van deze vos niet van het eiland zelf afkomstig kon zijn. Het dier is dus op het vasteland doodgereden en op die opvallende plek neergelegd. Er werden wat remsporen geënsceneerd, en klaar was de grap.

Duitse Waddeneilanden

In de winter van 1946/47 hebben enkele vossen het Duitse Waddeneiland Langeoog over het ijs weten te bereiken. Vervolgens wisten ze zich ook op het eiland voort te planten. Op Norderney is een vos door mensen geïntroduceerd maar vervolgens ook weer direct door anderen afgeschoten. De vossen hebben ook Hamburger Hallig, Gröde en Sylt zelfstandig weten te bereiken maar zijn er vervolgens gedood. Voor Sylt geldt echter dat, nadat dit eiland door middel van een dam met het vasteland werd verbonden, de vos dit eiland wederom kon bereiken. Sindsdien is de soort op dit eiland aanwezig. Ook voor Nordstrand geldt dat, door middel van een dam met het vasteland, de vos dit(voormalig) eiland wist te bereiken. Na aankomst is de vos hier echter afgeschoten. In januari 1997 werden op het eiland Mellum allerlei vogelresten gevonden die vermoedelijk prooi waren geworden van een vos. Met zestien jagers, dertien jachthonden en twee tekkels werd de jacht op de vos ingezet maar het dier is nooit meer gezien. Momenteel denkt men dat de vos alleen op Nordstrand, Sylt, Fehmarn en recent ook op Amrum voorkomt. Op Amrum probeert men hem zo snel mogelijk weg te krijgen. Voor Nordstrand en Sylt heeft dit, gezien de aangelegde dammen, geen enkele zin.      

Tekst en foto's: Richard Witte van den Bosch, De Zoogdiervereniging