Obama is Osama niet
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Als het onderschrift bij een foto van Osama meldt dat het om Obama gaat, is dat nieuws op zich. Een blunder. Journalistiek onverantwoord. Maar iedereen maakt al eens een fout. Mocht diezelfde krant enkele weken later bij een artikel over Tom Boonen een foto plaatsen van een tennisser, dan zou de kwaliteit van de fotoredactie van die krant terecht in vraag worden gesteld. Maar wanneer het over dieren gaat, worden dergelijke kemels heel frequent geschoten. En geen redactiehaan die ernaar kraait.
Een aantal concrete gevallen. Bij een bericht over de opmars van de Muurhagedis (Podarcis muralis) in Vlaanderen wordt een foto geplaatst van een agame uit Costa Rica. Een artikel over zangvogeltrek in België wordt vergezeld van een foto van een Zebravink uit Australië. Berichtgeving over een Vlaamse vlindertelling krijgt op vele nieuwswebsites een plaat mee van een exotische Monarchvlinder (Danaus plexippus) uit Noord-Amerika, een soort die in België niet voorkomt. Bij een stuk over een waarneming van een Vale Gier (Gyps Fulvus) staat een foto van een Monniksgier (Aegypius monachus). En een item over de Egel (Erinaceus europaeus) als talrijkste verkeersslachtoffer in ons land, moet het doen met een foto van een Afrikaanse langooregel (Hemiechinus auritus).
Ook al is een Muurhagedis bij de doorsnee lezer misschien iets minder bekend dan Osama en Obama en zien vooral kenners het verschil tussen een exotische vlinder en vlinder van bij ons, toch doen dergelijke fouten afbreuk aan de geloofwaardigheid van het artikel. Maar voor menige fotoredactie lijkt te gelden ‘een vlinder is een vlinder, doet er niet toe welke soort’.
‘Maar het loopt niet alleen grondig fout met foto’s. Ook in de eigenlijke dierenberichtgeving verschijnen regelmatig vermijdbare blunders’ zegt Dominique Verbelen van Natuurpunt. ‘Een gesprek met een journalist over het Bruin blauwtje (Aricia agestis), - een dagvlinder - leidde tot een uitvoerig artikel over het Blauw bruintje. Een ander telefoontje over het langzaam verdwijnen van de Matkop (Poecile montanus) - een inheemse mezensoort - kreeg de volgende dag zijn krantenbeslag in een bijdrage over de Platkop. Of die keer dat een journalist de Hazelworm (Anguis fragilis) - een pootloze hagedis - omtoverde in een zespotige hagedis of dat een Ruigpootbuizerd (Buteo lagopus) - een roofvogel - metamorfoseerde in een Ringpootbuizerd. De lijst is schier oneindig.
Slechts weinige media hebben nog echte natuurspecialisten in dienst en dat kan natuurlijk ook niet verwacht worden. Maar terugkoppelen met de informant zou al heel wat fouten kunnen schelen. Ook toevoegingen van de journalist zelf, gebeuren best op een kritische wijze, want ook daar loopt het wel eens mis, zoals het voorbeeld van de Bruinvissen (Phocoena phocoena). Die halen regelmatig de media wanneer ze dood aanspoelen op de Belgische kust. Deskundige instanties leveren daarover kant en klare persberichten aan. Wat hierin doorgaans niet wordt vermeld, is dat Bruinvissen tandwalvissen zijn, zoogdieren dus, omdat ze veronderstellen dat dit algemeen geweten is. Resultaat: verschillende kranten verhalen de volgende dag over ‘die vissen’. Of dat bericht waarin Torenvalken (Falco tinnunculus) worden omschreven als exotische roofvogels terwijl dat een oervlaamse soort is. Checken en dubbelchecken blijft ook bij natuurberichten de leuze!
Voor het fotoprobleem zijn er trouwens ook oplossingen, namelijk beelden gebruiken van betrouwbare, gespecialiseerde fotoagentschappen. Een aantal traditionele beeldbanken hebben vaak te weinig beeldmateriaal over de natuur. Soms bevatten die ook verkeerd gelabelde beelden. Jammer genoeg zijn dergelijke gespecialiseerde beeldbanken nog niet voldoende bekend bij de mainstream media. Daarom publiceerde het vakblad ‘De Journalist’ van de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ) in haar aprileditie een lijst met een aantal betrouwbare en uitgebreide natuurbeeldbanken. Hopelijk zal hiermee de Perskemel binnenkort met uitsterven worden bedreigd.
Tekst: Steven Vanden Bussche (free-lance journalist), met dank aan Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie