Cicaden als migrant

Bericht uitgegeven door Ecologische werkgroep Meanderland [land] op [publicatiedatum]

De Roodzwarte dennencicade kwam oorspronkelijk alleen voor in het Middellandse Zeegebied. Maar door het warmer wordende klimaat, gedijt de soort nu ook in ons land. Regelmatig zorgt ze al voor een massale verbruining en vroegtijdige naaldval in onze dennenbossen.

De Roodzwarte dennencicade (Haematoloma dorsatum) is aan een opmars naar het Noorden bezig. Hoewel al sinds de jaren 1930 af en toe een exemplaar wordt waargenomen, wordt de soort sinds de jaren '80 steeds vaker gesignaleerd. Oppervlakkig lijkt ze wat op de bekendere Bloedcicade (Cercopis vulnerata). Die laatste is feller gekleurd en vind je vooral in grazige en kruidige vegetaties, niet in dennenbomen.

Cicaden komen over de ganse wereld in diverse biotopen voor. Deze familie wordt vertegenwoordigd door ongeveer 40.000 verschillende soorten waarvan de meeste qua vorm en uiterlijk sterk op elkaar lijken. Alle cicaden voeden zich door middel van een zuigsnuit; de meeste soorten zuigen hiermee plantensappen. De meeste cicaden worden niet groter dan 1 cm . Ze kennen, in tegenstelling tot de meeste andere ongewervelden, een onvolledige gedaanteverwisseling. Van zodra de nimf het ei verlaat, heeft het al onmiddellijk de lichaamsvorm van een volwassen dier, met een duidelijk gesegmenteerd lichaam, drie paar gelede poten en ontwikkelde ogen.

Cicaden zijn het meest bekend door hun typische zoem- of fluittoon. Dit geluid brengen ze voort door kleine plaatjes aan de eerste achterlijfsegmenten te laten trillen via hun sterke spieren. Vooral insecteneters zijn belangrijke vijanden van cicaden. Ook vallen zij vaak ten prooi aan kleine zoogdieren, amfibieën en reptielen, vogels, spinnen, wantsen en sluipwespen. De schimmel Entomophthora maakt eveneens slachtoffers bij cicaden.

Omwille van hun koudbloedigheid reageren insecten snel op klimaatopwarming. Een lichte stijging van de temperatuur laat de ontwikkeling van larven sneller verlopen waardoor ze minder lang aan natuurlijke vijanden, ziekten en predatie worden blootgesteld. In gunstige omstandigheden kunnen ze dan snel in aantal toenemen en soms plagen vormen als er onvoldoende natuurlijke vijanden in hun leefgebied aanwezig zijn. De Roodzwarte bloedcicade zorgt bijvoorbeeld voor 'bandnecrose', een aantasting van de naalden, waardoor die groene en bruine bandjes krijgen. DIt kan leiden tot aantasting van hele bosgebieden. Of dit een blijvende impact zal hebben op onze naaldbossen is nog niet geweten, goede opvolging is dus noodzakelijk. Op die manier kan er tijdig vastgesteld worden welke bijzondere verschuivingen er optreden en of er maatregelen nodig zijn. Alweer een soort dus om naar uit te kijken!

Tekst & foto's: Paul Wouters en Marianne Horemans, Ecologische werkgroep Meanderland