Superman is niet de enige held die vliegt

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Zigge zagge en zoef, voor je het goed en wel beseft, is hij al voorbij. Het is een held: de Hagenheld. Laat je niet beetnemen en verwar deze held niet met de Rouwmantel, een heel zeldzame dagvlinder.

De Hagenheld (Lasiocampa quercus) is een algemene nachtvlinder van de familie van de Spinners die overdag actief is. Vooral bij zonnig weer schieten de mannetjes heen en weer door de lucht. De vrouwtjes doen het rustiger aan en komen pas bij valavond te voorschijn. Vrijwilligers die actief zijn in het nachtvlindermeetnet vinden ’s ochtends vaker vrouwtjes dan mannetjes in de nachtvlinderval omdat deze beter op licht afkomen. Van half juni tot half augustus heb je kans om de Hagenheld te zien. In vergelijking met 2011 kwam de Hagenheld traag op gang dit jaar, wat niet verwonderlijk is door het kille weer begin juli. Maar nu is hij er!

De Hagenheld is goed herkenbaar als hij stilzit. Als je een foto van het mannetje Hagenheld vergelijkt met een foto van een Rouwmantel (Nymphalis antiopa), lijkt het alsof je deze vlinders moeilijk kan verwarren. Maar vlinders zie je meestal slechts enkele ogenblikken en blijven zelden rustig zitten tot je alle kenmerken kan bestuderen. Zeker met de Hagenheld is een ontmoeting meestal van korte duur. En dan is het soms verleidelijk om op de ‘jizz’ af te gaan om de soort te determineren, het ‘gevoel’ dat je hebt bij een eerste blik. En die ‘jizz’ is gelijkaardig voor beide soorten: een grotere bruine vlinder met een bleke gelige streep die overdag vliegt.

Op de foto’s zie je echter dat de Rouwmantel een bleke vleugelrand heeft en de Hagenheld een brede bleke lijn in het midden van de vleugel. Niet alleen de plaats van de bleke streep is verschillend maar ook door de wijze waarop de vlinder vliegt kan je afleiden met wie je te maken hebt. Onze held vliegt erg grillig terwijl de Rouwmantel eerder ‘rechtdoor’ vliegt en regelmatig een glijpauze inlast.

De dagvlinder Rouwmantel is ernstig bedreigd volgens de in 2011 uitgegeven Rode lijst van de dagvlinders voor Vlaanderen. Op Europees vlak staat hij er iets beter voor: op de Europese IUCN Rode lijst staat de vlinder vermeld als ‘Least Concern’, wat wil zeggen dat hij niet bedreigd is. Deze typische bosvlinder had vroeger populaties in het Hallerbos en het Zoniënwoud die verdwenen zijn. De vlinder heeft een grote zwerflust, waardoor er toch een minieme kans is op een ontmoeting, ook buiten het bos.

In de Kempen vind je op enkele plaatsen nog populaties van de Kleine hagenheld (Lasiocampa trifolii), het zeldzame broertje van de Hagenheld. Maar op de meeste plaatsen is het de Hagenheld die over de velden snelt.

Goed uitkijken dus, want als de zon schijnt kan er elk moment een held voorbijvliegen. En mis je de volwassen vlinders? Geen nood. Ook de rupsen en poppen zijn heel typisch en herkenbaar. Hier kan je een interessant natuurbericht lezen over de poppen van de Hagenheld. Het is aan de eikelachtige vorm van die cocons dat de vlinder zijn Latijnse naam Lasiocampa quercus en zijn Engelse naam 'Oak eggar', dankt. De Hagenheld heeft namelijk verder geen specifieke band met Eik. De waardplanten voor de rupsen zijn oa. Braam, Struikhei en Blauwe bosbes. In de omgeving van heidegebieden heb je dus extra veel kans op de helden van de haag.

Tekst: Krien Hansen, Natuurpunt Studie
Foto's: Ab Baas (Saxifraga), Dieder Plu en Carlo Vanderydt