Agrarisch natuurbeheer is in zijn huidige vorm weinig effectief

Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]

‘Als het agrarisch natuurbeheer in zijn geheel zou worden afgeschaft, dan zijn de negatieve effecten op de biodiversiteit beperkt.’ Dat schrijft David Kleijn van Alterra Wageningen UR in een voorstudie voor de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur over ‘Natuur en Landschap in Nederland’. De Raad adviseert de rijksoverheid over dit onderwerp tegen de achtergrond van het feit dat het gevoerde beleid en de gedane investeringen in nieuwe natuur niet tot het gewenste resultaat hebben geleid, terwijl de doelstellingen voor het natuurbeleid wel van kracht blijven.

Er is de laatste jaren discussie over de ecologische effectiviteit van agrarisch natuurbeheer. Zowel in binnen- als buitenland is veel onderzoek verricht naar de effectiviteit ervan. Uit deze studies is een beeld naar voren gekomen van een aantal sleutelfactoren die de effectiviteit van agrarisch natuurbeheer sturen. In zijn studie voor de Raad voor de leefomgeving gaat David Kleijn in op deze factoren. Hij maakt onderscheid tussen algemene natuur en bedreigde of achteruitgaande soorten. Ook geeft hij een overzicht van de resultaten van agrarisch natuurbeheer in Nederland in de afgelopen 15 jaar en gaat hij in op de kosteneffectiviteit. Ten slotte beantwoordt hij drie cruciale vragen: hoe kan de landbouw (agrarische grond) bijdragen aan de natuur, hoe kan de effectiviteit van agrarisch natuurbeheer worden verbeterd, en wat gebeurt er als de subsidie voor agrarisch natuurbeheer wordt gestopt?

Effecten stoppen met agrarisch natuurbeheer
Om met die laatste vraag te beginnen. “Als agrarisch natuurbeheer in zijn geheel zou worden afgeschaft zijn negatieve effecten op de biodiversiteit beperkt,” zegt David Kleijn. “De belangrijkste effecten zijn dat zonder agrarisch natuurbeheer de opkrabbelende hamsterpopulatie in Limburg waarschijnlijk niet zal kunnen overleven, en dat populaties van weidevogels als grutto, kievit en scholekster nog iets sneller achteruitgaan dan ze nu al doen. Het is daarnaast de vraag of de populaties grauwe kiekendieven zonder agrarisch natuurbeheer op peil blijven in hun huidige bolwerk, de grootschalige Groningse akkerbouwgebieden.”

De botanische pakketten kunnen wat Kleijn betreft worden afgeschaft. “Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat deze vorm van agrarisch natuurbeheer niet effectief is.” Dat geldt ook voor de landschapspakketten. “Instandhouding of aanleg van half-natuurlijke landschapselementen leidt weliswaar tot aantrekkelijker landschappen, maar leidt zelden tot een verbetering van de leefomgeving van de meest kwetsbare soorten van het boerenland.” Effectief agrarisch natuurbeheer is volgens Kleijn uitsluitend mogelijk als dit instrument wordt ingezet in kerngebieden waarin de abiotische randvoorwaarden geschikt gemaakt worden of al geschikt zijn en waar nog hoge aantallen van de doelsoorten voorkomen.

Gebiedsregisseur
Daarnaast heeft hij nog een belangrijke aanbeveling: “Agrarisch natuurbeheer dient vergezeld te gaan van flankerend onderzoek en uitgevoerd te worden middels een gebiedsregisseur. De schaarse succesvolle projecten duiden op het essentiële belang van deze combinatie. De gebiedsregisseur is een onmisbare schakel tussen boeren, natuurbeheerders, onderzoekers en de overheid. Onderzoek en monitoring maken ook in de huidige vormen van agrarisch natuurbeheer onderdeel van het budget uit. De extra kosten voor de gebiedsregisseur betalen zich uit in extra effectiviteit en extra draagkracht onder de deelnemers.”

Bron: Alterra Wageningen UR
Foto: Katanski, GNU-FD licentie