Over groene roodwieren in bruin water

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Educatie [land] op [publicatiedatum]

Wat groeit er op afgebroken takken in zuur, venig water, kleurt zeegroen en voelt aan als kikkerdril? Dat kan alleen maar een roodwier zijn, genaamd Veenkikkerdrilwier. Roodwieren verwacht je normaal alleen maar in zee. In meer dan 90% van de gevallen is dat ook zo. Toch zijn er ook enkele soorten die in zoet water voorkomen.

De meeste zoetwaterroodwieren zijn gebonden aan zuurstofrijk en koel stromend water. Vroeger kwamen er een vijftal soorten voor in Vlaanderen, in Wallonië enkele meer. Vandaag blijft daar wellicht nog maar één soort van over. Het Kleverig kikkerdrilwier (Batrachospermum gelatinosum) vind je, vooral in het vroege voorjaar, hier en daar in de Kempische beken en taplopen (beken gevoed door kanaalwater). Later in het jaar zijn ze alleen nog te vinden onder bruggen en op beschaduwde plaatsen waar de zon niet bij kan en het water koel blijft. Dit jaar is in het kader van het Bekenwatchproject van de provincie Antwerpen de soort voor het eerst ook gevonden in de middenloop van de Kleine Nete. Meteen een sterke aanwijzing dat het met onze laaglandrivieren toch een beetje de goede kant opgaat.

Naast het kikkerdrilwier uit de beken is er nog een soort die in een heel ander milieu voorkomt: vennen en veenplassen. Veenkikkerdrilwier (Batrachospermum turfosum) is, in tegenstelling tot Kleverig kikkerdrilwier, niet roodbruin gekleurd maar zeegroen. De zijtakken zijn penseelachtig uitgespreid. Het is een zeer zeldzame soort, maar op de weinige vindplaatsen kan ze wel massaal optreden. Er zijn uit Vlaanderen alleen oude waarnemingen bekend uit de vennen van de Kalmthoutse heide en het Groot schietveld in Brasschaat. In beide gebieden is de soort nog steeds te vinden. Een meer recente eigen waarneming komt uit Tessenderlo (Pinnekenswijer). Dit najaar is door leden van de werkgroep Micrasterias een nieuwe rijke vindplaats ontdekt in Mol. Veenkikkerdrilwier komt er voor in een reeks geïsoleerde, meer dan 100 jaar oude zandputten met zuur, maar niet venig water (pH 4.5) . In deze zeer voedselarme waters groeit verder niets dan veenmos (Sphagum spec.) en Knolrus (Juncus bulbosus). Bij de sieralgen valt de talrijke aanwezigheid op van Haplotaenium minutum en Tetmemorus laevis var. minutus, typische (hoog)veensoorten.

Op de website van de werkgroep Micrasterias kan je een eenvoudige praktische sleutel van de kikkerdrilwiersoorten raadplegen.

Tekst: Jos Gysels (Natuurpunt Educatie), André Vanhoof (Werkgroep Micrasterias)
Foto’s: Jos Gysels