Atalanta volop op trek

3-SEP-2012 - Je kan momenteel overal Atalanta's zien die zich volop laven aan bloeiende nectarplanten of rottend fruit. Maar er vliegen ook meer en meer exemplaren aan hoge snelheid voorbij. Van waar komen ze, en waar gaan ze naartoe?

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Je kan momenteel overal Atalanta’s zien die zich volop laven aan bloeiende nectarplanten of rottend fruit. Maar ook vliegen meer en meer exemplaren aan hoge snelheid voorbij. Van waar komen ze, en waar gaan ze naartoe?

De Atalanta was in de tuinvlindertelling van 4 en 5 augustus in Vlaanderen de tweede en in Nederland de derde meest getelde vlinder. Nu, eind augstus worden door veel waarnemers hoge aantallen gemeld. Het lijkt dus een goed jaar voor de soort.

Atalanta nectarzuigend op bloem van klimop (foto: Marc Herremans)Maar de Atalanta is volgens de literatuur een trekvlinder die geen permanente populaties heeft in ons land. In het voorjaar arriveren hier vlinders uit zuidelijkere streken, die zich hier voortplanten, en waarvan de nakomelingen in de zomer rondvliegen. Van de laatste generatie trekken veel dieren opnieuw weg naar het zuiden. In veel boeken staat dat ze daar overwinteren als volwassen vlinder, maar uit onderzoek bleek dat ze daar na aankomst nog eitjes leggen, waarvan de rupsen de hele winter door groeien. Het zijn de vlinders die daar uit voortkomen die terug naar onze streken komen (Stefanescu 2001).

De laatste jaren worden er elk jaar meer Atalanta's gezien in februari en maart, die dus succesvol hebben overwinterd bij ons. Toch gaat het nog maar om enkele tientallen of honderden exemplaren. In Engeland werd bekeken of een vastgestelde toename van het aantal Atalanta's in de lentes van 1976 tot 1996 kon worden verklaard door een toename van de overwintering. Dat bleek niet het geval. De hogere aantallen bleken er hoofdzakelijk het gevolg van verhoogde immigratie uit het zuiden (Pollard & Greatorex-Davies, 1998). Het overgrote deel van de vlinders moet dus elke lente opnieuw onze streken koloniseren. In jaren met een hoge toevloed van vlinders in de lente én een gunstig seizoen voor de rupsen, kunnen de aantallen Atalanta's in de zomer sterk oplopen. Dat lijkt dus dit jaar het geval. Bovendien zullen er bij ons nu ook vlinders uit meer noordelijke streken passeren. Die stoppen hier ook om zich te voeden en zo energie op te slaan voor hun verdere reis. 

(Atalanta’s en dagpauwogen broederlijk samen aan het nectar drinken. (foto: Marc Herremans)Maar waar gaan die vlinders dan allemaal naartoe? Er zijn verschillende aanwijzingen dat Atalanta’s wel degelijk echte migranten zijn, die in het voorjaar Centraal en Noord Europa koloniseren vanuit het zuiden, en na de zomer een terugtocht maken door gebruik te maken van sterke zuidgerichte winden op hoogtes van 2000m en meer (Mikkola 2003). Bij afwezigheid van dergelijke luchtstromen, vliegen ze ook op lagere hoogte zuidwaarts.

Dat is ook wat momenteel overal in het land wordt vastgesteld. Het aandeel exemplaren dat als 'overvliegend' wordt ingevoerd op www.waarnemingen.be  neemt van dag tot dag toe, en ligt veel hoger dan de voorbije maanden. De vlinders vliegen alleen of met enkele exemplaren aan hoge snelheid, en bijna altijd zuidwaarts. Dat wijst er op dat de trekperiode al volop bezig is. Doorgaans vindt de trek van Atalanta vooral in september plaats, maar dit jaar zijn ze er dus vroeg bij. Misschien gaat het ook nog wel een hele tijd door. Een mooi natuurfenomeen, dat je bij mooi weer overal kan waarnemen.
 

Tekst: Wouter Vanreusel, Natuurpunt Studie
Foto: Marc Herremans, Natuurpunt Studie