Natuurherstel op z’n best: orchideeënweelde in het Rosdel
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beheer [land] op [publicatiedatum]
Twaalf jaar geleden zette Natuurpunt in het kader van de ruilverkaveling Hoegaarden een reeks voormalige akkers om tot natuurgebied. De voormalige landbouwgronden op kalkrijke grond werden gedurende die tijd beheerd met het oog op natuurherstel. Dat volgehouden beheer werpt nu zijn vruchten af. Maar liefst negen verschillende soorten orchideeën verschenen in dit gebied, quasi uniek in Vlaanderen.
2001 was voor het natuurgebied Rosdel een omslagjaar. De Ruilverkaveling Hoegaarden werd afgesloten waarbij 60 ha landbouwgrond werd overgedragen aan Natuurpunt. Deze maatregelen kaderden enerzijds binnen natuurcompensatie, anderzijds vervullen ze een belangrijke ecosysteemdienst, nl. erosiebestrijding. In de praktijk werden op de oevers en de steile flanken van de Schoorbroekbeek verschillende akkers omgezet naar natuur. De overgedragen akkergronden situeren zich op geërodeerde leemgronden, waar kalkrijke lagen dagzomen, typisch voor de regio rond Hoegaarden.
Om het herstel zo optimaal mogelijk te laten verlopen, werden de goed gebufferde hellingen eenmalig ingezaaid met een grassoort (nl. Italiaans raaigras) die geen permanente, dichte grasmat vormt. Zodoende krijgen allerlei kruidachtige planten de kans om tussen de grashalmen te kiemen en kan zich een bloemrijk hooiland ontwikkelen. Daarnaast liet Natuurpunt enkele stroken braak liggen, die niet werden ingezaaid.
Nadien werden de herstelde graslanden onderworpen aan een jaarlijks maaibeheer waarbij het maaisel werd verwijderd. Op deze manier worden voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor uitgeput en daalt de voedselrijkdom, wat de soortenrijkdom ten goede komt. Daarnaast wordt zo ook erosie voorkomen.
De resultaten lieten niet lang op zich wachten. In 2006 verschenen de eerste Bijenorchissen en het zeldzame Bleek bosvogeltje. Ook andere typerende soorten van kalkrijke droge graslanden zoals Wilde marjolein, Graslathyrus, Borstelkrans, Donderkruid en Klavervreter staken al snel de kop op. Maar de natuur bleef zich verder ontwikkelen en overtrof de stoutste dromen van de natuurbeheerders. Na Grote keverorchis en Brede wespenorchis, dook in 2009 ook het zeldzame Hondskruid op in het gebied. 2013 bleek een echt hoogtepunt voor de orchideeënweelde in het Rosdel. Het Hondskruid breidde uit tot intussen acht exemplaren, de Bokkenorchis, die al enkele jaren vegetatief aanwezig was, kwam eindelijk tot bloei en twee nieuwe soorten werden toegevoegd aan de indrukwekkende orchideeënlijst, nl. de Bergnachtorchis en het Soldaatje. Ook de Bosorchis kwam tot bloei. Daarnaast werd een verspreiding van verschillende andere orchideeënsoorten over verscheidene percelen vastgesteld. Vooral de uitbreiding van Bijenorchis is fenomenaal.
Rosdel staat ondertussen op de kaart als het belangrijkste complex van kalkrijke graslanden in Vlaanderen. Naast het herstel van de kalkrijke graslanden werd ook ingezet op de uitbreiding van structuurrijke doornstruwelen en robuuste mantel-zoomvegetaties. Intussen herbergt het Rosdel ook de grootste oppervlakte aan goed ontwikkeld zogenaamd ‘kalkstruweel’ voor Vlaanderen. Het gebied wordt dan momenteel ook gekenmerkt door een afwisseling van soorten- en structuurrijke graslanden en bosschages, ruigten en fraaie struwelen. Het leefgebied voor bijzondere soorten zoals Geelgors, Zomertortel en Sleedoornpage breidde dan ook sterk uit de afgelopen tien jaar.
De enorme biodiversiteit in Rosdel, ook bv. aan nectarzoekers zoals wilde bijen en zweefvliegen, bewijst dat via volgehouden natuurbeheer en maatwerk op de juiste locaties, terreinbeheerders prachtige resultaten kunnen bereiken. Het natuurontwikkelingsproject Rosdel biedt kansen en mogelijkheden voor natuurontwikkeling gekoppeld met erosiebestrijding. Het is een referentie voor de ruilverkaveling Willebringen die in 2013 van start gaat en waar evenzeer zich mogelijkheden aanbieden voor herstel van unieke droge graslanden.
Tekst: Pieter Abts, Natuurpunt Beheer
Foto's: Jules Robijns, Natuurpunt Velpe-Mene