Meten is weten?
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Educatie [land] op [publicatiedatum]
De Steenuil is de kleinste uil van de Lage Landen en bij uitstek de ambassadeur van het kleinschalige landbouwgebied. Het is een echte alleseter. Zijn prooikeuze loopt uiteen van kevers en regenwormen tot muizen, vogels en amfibieën. Hij zit soms op de loer op een paaltje, maar jaagt vooral al lopend op de grond. Verspreid over Nederland en Vlaanderen lopen er heel wat beschermingsacties voor deze soort, want de Steenuilpopulatie staat duidelijk onder druk. Verkeer wordt vaak als een belangrijke doodsoorzaak naar voor geschoven. Door zijn lage vlucht en zijn loopjacht kan hij gemakkelijk gegrepen worden door voorbijrazend verkeer. Maar hakt dit nu effectief zo zwaar in op de populatie als veel studies lijken aan te tonen?
In de regio van Ludwigsburg (Duitsland) werd de mortaliteit bij Steenuilen uitgebreid bestudeerd. Uit ringonderzoek bleek deze sterfte vooral gerelateerd aan de mens. Verkeer kwam uit de bus als de belangrijkste factor met een duidelijk negatieve impact op de populatiedynamiek bij Steenuil. Op een totaal van 420 vondsten van geringde Steenuilen bleek 28% slachtoffer te zijn van verkeer, en ongevallen aan en in gebouwen beliepen 17%. Samen dus 45% rechtstreeks aan de mens gerelateerde doodsoorzaken. Predatie werd daarentegen zelden geregistreerd (amper 4%).
Onderzoek op gezenderde vogels wierp een nieuw licht op de zaak. Bij de 156 dieren die aan hun einde kwamen bleek predatie met voorsprong de belangrijkste doodsoorzaak (74%). Dit was gelijkmatig verdeeld zowel over dag- en nachtactieve predatoren als over vogels en zoogdieren. Het aandeel verkeersslachtoffers lag met 7% dan weer verrassend laag. De gegevens komen nochtans uit Landkreis Ludwigsburg, een gebied met een dicht wegennet. Slechts 3% van deze Steenuilen vond de dood rond of in gebouwen. De menselijke oorzaken haalden in deze studie samen slechts een totaal van 10%. Deze gegevens uit telemetrie tonen vooral aan dat de Steenuil midden in de voedselketen zit. Hun populatie wordt dus enerzijds aangestuurd door het voedselaanbod en anderzijds door predatiedruk.
Meten is weten, maar deze sterk uiteenlopende resultaten tonen haarfijn aan dat het bijzonder belangrijk is om voldoende rekening te houden met de aard van het onderzoek. Als men zich baseert op geringde vogels krijgt men een sterk vertekend beeld omdat de terugvindkansen in de omgeving van de mens veel hoger liggen. We mogen besluiten dat het gevaar bestaat om het aandeel van sterfte door verkeer en andere menselijke factoren bij Steenuil te overschatten.
Tekst: Koen Leysen, Natuurpunt Educatie
Foto: Michel Viskens
Bron: Naef-Danzer B., W. Fiedler & H. Keil (2012). Die Vogelwarte 50 (4): 245-246.