Dood hout in de beek brengt gewenste en ongewenste gasten
Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]
Afgelopen week werden zowel gewenste als ongewenste soorten aangetroffen in de Snelle Loop bij Landgoed Nederheide in Noord-Brabant. In deze beek zijn enkele jaren geleden maatregelen genomen om het waterpeil te verhogen. Waterschap Aa en Maas en HAS Hogeschool, opleiding Toegepaste Biologie in ’s Hertogenbosch brengen hiervan gezamenlijk de effecten in kaart. Twee keer per jaar worden metingen aan de beek gedaan waaronder het inventariseren van organismen die in de beek leven.
Drie jaar geleden is in de Snelle Loop dood hout gelegd door Waterschap Aa en Maas om het waterpeil te verhogen. Meestal gebeurt dit door middel van stuwen, maar het inbrengen van tien verschillende doodhoutconstructies (zie figuur hieronder) heeft ook geleid tot de gewenste verhoging van het waterpeil.
Bijkomend voordeel van dood hout in de beek, in plaats van stuwen, is dat de beek toegankelijker wordt voor vissen. Vissen komen namelijk niet langs stuwen vanwege het grote peilverschil, maar kunnen wel stroomopwaarts langs de verschillende houtconstructies zwemmen. Er zijn dit jaar verschillende soorten vissen gevangen, waaronder veel bermpjes, stekelbaarsjes, kleine modderkruipers en riviergrondels. De Kleine modderkruiper is sterk bedreigd in Europa, maar komt in ons land gelukkig nog vrij vaak voor in kleine stroompjes. Of de visstand beter wordt doordat vissen makkelijker stroomopwaarts kunnen migreren, moet de komende jaren duidelijk worden tijdens de bemonsteringen.
Naast het toegankelijker worden voor vissen bieden de houtconstructies structuur en variatie in de leefomgeving voor organismen. Daardoor wordt tijdens de monsteringen een grote verscheidenheid aan organismen waargenomen, waaronder veel soorten die in schoon stromend water voorkomen. Eén van deze soorten is de zeldzame Beekrombout. De larve van deze libelle kan in de zomer waar worden genomen. Het lijkt erop dat deze zeldzame soort zich definitief heeft gevestigd in de Snelle Loop aangezien de Beekrombout voor de tweede keer op rij is waargenomen tijdens de najaarsmonstering. Een andere leuke nieuwe vondst is de zeldzame Rivierbodemwants (Aphelocheirus aestivalis) die voorkomt in schone beekjes. Deze soort is voor het eerst in de Snelle Loop, maar ook in het beheergebied van Waterschap Aa en Maas, gevonden. De Rivierbodemwants is een kleine rover die de bodem afspeurt naar prooien die hij leeg kan zuigen met zijn steeksnuit.
Echter, de houtconstructies bieden ook een goede schuilplaats voor minder gewenste gasten zoals exoten. Exoten komen van oorsprong niet in Nederlandse ecosystemen voor en kunnen een groot nadelig effect hebben op de inheemse soorten. Tijdens de bemonstering zijn voor het eerst onder andere een Marmergrondel (een exotische vis) en rivierkeeften waargenomen. Exotische rivierkreeften zijn minder gewenste soorten in een beekecosysteem, de soort die gevonden is in de Snelle loop is de Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Orconectes limosus). Zoals de naam doet vermoeden, komt deze kreeft van oorsprong niet in Nederland voor, maar is sinds een aantal jaren over heel Nederland verspreid waargenomen. Kreeften zijn vooral ’s nachts actief. Gedurende de dag schuilt deze kreeft onder het dode hout en gedurende de nacht gaat hij op jacht naar voedsel. Gevlekte rivierkreeften zijn alleseters en verorberen alles wat hun pad kruist, variërend van waterplanten tot dierlijke prooien zoals macrofauna. Het is de eerste keer dat deze exotische rivierkreeft in de Snelle Loop waar is genomen, of dit effecten zal hebben op de gewenste zeldzame soorten moet blijken bij de volgende meting in het voorjaar.
Tekst: Ellen Weerman, HAS Hogeschool, Toegepaste Biologie, Bart Brugmans en Mieke Moeleker, Waterschap Aa en Maas
Figuur: Naomi Tuhuteru
Foto’s: Lonneke Haak; Mieke Moeleker