De Chinese muntjak: gevaarlijker dan hij lijkt?
Bericht uitgegeven door Zoogdierenwerkgroep Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]
De Chinese muntjak is de kleinste hertensoort die in België en Nederland voorkomt en zoals zijn naam doet vermoeden, ligt zijn oorsprong in China en Taiwan. Omdat hij zo klein en schattig is, werd hij in Engeland vaak als huisdier gehouden op landgoederen en in parkjes. Ontsnapte en uitgezette dieren wisten zich te handhaven en ondertussen leven er meer dan 100.000 wilde exemplaren in Engeland en Wales, met schade aan lokale ecosystemen tot gevolg. Moeten we ons ook in de Lage Landen zorgen maken over de Chinese muntjak?
Een typische Engelse siertuin oogt meteen een stuk exclusiever als er een of ander exotisch dier in rondloopt. De doorgaans ietwat stijve Britten hadden het niet zo begrepen op drukke of al te opvallende soorten en de kleine, bescheiden Chinese muntjak bleek net exotisch genoeg om mee te kunnen uitpakken zonder dat je overkwam als een uitslover. Vanaf het einde van de 18de eeuw was de muntjak dan ook een geliefde aanwinst op landgoederen en in parkjes. Maar er ontsnapte per abuis al wel eens een exemplaar of soms werden ze bewust losgelaten. Wat er ook van zij, de populatie breidde zich geleidelijk uit tot meer dan 100.000 in het wild levende exemplaren in Engeland en Wales.
En dat heet een probleem te zijn, want wanneer muntjaks lokaal hoge dichtheden bereiken, kunnen ze grote schade veroorzaken aan bosbouw, boomkwekerijen en tuinen. In natuurlijke bossen heeft de soort een merkbaar schadelijk effect op de verjonging. Daarnaast eten ze van zeldzame bodemflora, tasten ze het habitat van Nachtegalen en andere bosvogels aan en treden ze in voedselconcurrentie met (inheemse) reeën.
Volgens een risico-analyse die in 2013 in België en Nederland werd uitgevoerd, heeft de Chinese muntjak zich nog niet definitief bij ons gevestigd. In Nederland komen de meeste waarnemingen uit Noord-Brabant, Overijssel en van de Veluwe. In België treffen we vooral muntjaks aan in de provincies Antwerpen en Limburg. In 2005 werd een doodgereden muntjak gevonden bij Bree. De eerste waarneming op www.waarnemingen.be dateert uit 2009 (provincie Antwerpen). Het aantal waarnemingen daarna bedroeg 3 in 2010, 3 in 2011, 2 in 2012 en 14 in 2013. Hoewel er momenteel geen aanwijzingen zijn dat de muntjak zich in het wild voortplant, is waakzaamheid geboden. Er is voldoende geschikt habitat voorhanden en bij een explosieve ontwikkeling kan de soort zich ook vestigen in duinbossen en stadsbossen. Zonder de situatie in Engeland blindelings door te trekken naar de Lage Landen, valt het te verwachten dat de muntjak ook bij ons een negatieve impact kan hebben op de inheemse biodiversiteit. Het structureel wegvangen van muntjaks zal voorkomen dat de soort zich hier definitief vestigt. En dat is nog altijd beter dan genezen, zo beseffen ze intussen aan de andere kant van het Kanaal.
Hoe herken je een Chinese muntjak?
De Chinese muntjak is met een schofthoogte van amper 50cm duidelijk kleiner dan een ree, maar vanop afstand is verwarring toch mogelijk. Naast het verschil in grootte kan je een muntjak herkennen dankzij de donkere gezichtsstrepen en het ontbreken van een witte spiegel (bleek behaarde plek) op het achterwerk – muntjaks hebben wel een staart met een witte onderzijde die ze opwippen in alarmsituaties. De mannetjes hebben een kort gewei en kleine slagtanden. Ze hebben een hondachtig voorkomen en worden wel eens verward met Duitse herders wanneer ze in het struikgewas lopen. Ook hun scherpe blaf kan je misschien wel eens op het verkeerde spoor zetten. Maar vergis je niet: commando’s als ‘zit’, ‘af’ of ‘hier’ zullen ze beantwoorden met een sprint in de tegenovergestelde richting.
Heb je zelf een Chinese muntjak gezien? Meld dat dan (liefst met foto) op www.waarnemingen.be. Op basis van die waarnemingsgegevens kan de verspreiding van deze invasieve exoot in de gaten gehouden worden. Natuurpunt werkt samen met het ANB en INBO aan het project Invasieve exoten om snel waarschuwingssysteem uit te werken voor exotische soorten die een gevaar vormen voor inheemse fauna en flora.
Dit natuurbericht is slechts een korte greep uit een artikel dat verschijnt in het lentenummer van Zoogdier. Voor het volledige verhaal en veel meer kan je terecht in het tijdschrift dat wordt uitgegeven door de Nederlandse Zoogdiervereniging en Natuurpunt. Abonneer je hier.
Tekst: Niels Desmet, Zoogdierenwerkgroep Natuurpunt naar "Vormt de muntjak een risico?", Hans Hollander, Zoogdiervereniging Nederland
Foto: Bernadette van Noort