Het is weer sprinkhanentijd!

Sprinkhanen en krekels behoren tot de opvallendste insecten in ons land. Ze zijn vrij groot en kleurrijk, vaak talrijk aanwezig, en vallen op door de enorme sprongen die ze maken. Daar komt nog bij dat ze geluid maken. Net als bij vogels kun je ze aan hun zang herkennen. Sommige soorten zijn zelfs genoemd naar hun geluid. Zo snort en tikt de snortikker, krast de krasser en tjoektjoekt het locomotiefje.

Sprinkhanentijd

De meeste soorten overwinteren als ei. De nimfjes komen in het voorjaar uit het ei en hebben dan nog enkele weken nodig om zich tot volwassen sprinkhanen te ontwikkelen. De meeste volwassen sprinkhanen vind je dan ook in juli en augustus. Omdat alleen de volwassen sprinkhanen geluid maken, is de zomer de echte sprinkhanentijd. In graslanden en bermen hoor je het getik en gezoem van de veldsprinkhanen, zoals de krasser, bruine sprinkhaan en ratelaar. De grote groene sabelsprinkhaan laat pas in de loop van de middag zijn luide ratel horen. Op warme avonden gaat hij daarmee tot diep in de nacht door.

Veranderingen

Sinds de jaren 90 is er veel aandacht voor sprinkhanen in ons land. Door twee atlasprojecten (1990-1995 en 2008-2015) hebben we de ontwikkelingen goed in kaart kunnen brengen. Inmiddels voeren zo veel waarnemers hun gegevens in op Waarneming.nl, dat het CBS van veel soorten jaarlijkse trends kan berekenen op basis van de losse waarnemingen. 

In Nederland zijn momenteel 50 soorten sprinkhanen en krekels bekend. Maar liefst twaalf daarvan zijn nieuw sinds 1990. Bekende voorbeelden zijn de boomkrekel, kiezelsprinkhaan en het zuidelijk spitskopje. De sprinkhanen behoren daarmee tot de groepen die het meest profiteren van de opwarming van het klimaat.

Slanke groenvleugel

In een recent artikel in het vaktijdschrift Nederlandse Faunistische Mededelingen wordt de laatste aanwinst gemeld: de slanke groenvleugel. Tijdens een excursie eind augustus 2024 sprong een vrouwtje van deze soort uit een natuurakker bij Bilthoven. Waarschijnlijk is deze meegekomen met vakantiegangers, maar deze soort is in Duitsland al bezig met een opmars en zou op termijn ook in Nederland kunnen leven.

What’s next?

Gezien de grote toestroom aan nieuwkomers zou het niet verbazen als er nog andere soorten onze kant opkomen. In Midden-Europa komen nog talloze sprinkhanensoorten voor die niet al te kritisch zijn en bij oplopende temperaturen noordwaarts zouden kunnen opschuiven. We denken daarbij aan de witsprietsikkelsprinkhaan (Tylopsis liliifolia) en de Franse prairiesprinkhaan (Euchorthippus declivus), maar in theorie zijn er meer kandidaten. Het is dus van belang om te blijven opletten en alle waarnemingen met foto te blijven invoeren op Waarneming.nl.

Kennismaken met sprinkhanen

Het is gemakkelijk om zelf te beginnen met sprinkhanenstudie. Je vindt ze niet alleen in natuurgebieden, maar ook op meer natuurlijke plekken in de stad, zoals bermen, parken en tuinen. Voor de determinatie zijn er diverse hulpmiddelen:

• Waarneming.nl met verspreidingskaarten en informatie over de soorten.
• Entomologische Tabel sprinkhanen: laatste overzichtspublicatie over de Nederlandse soorten.
• Soortzoeker sprinkhanen: gratis online determinatietool. 
• Xeno-canto.org: natuurgeluidenwebsite waarop sinds kort ook de sprinkhanen zijn toegevoegd.

Tekst: Roy Kleukers, EIS Kenniscentrum Insecten
Beeld: Roy Kleukers (leadfoto: enkele nieuwkomers. Van links naar rechts: zuidelijke boomsprinkhaan, rozevleugel en boomkrekel); Sylvia van Leeuwen