Honingbij aan het bestuiven

Boer, pas op uw bijen

9-APR-2014 - Een op drie Belgische honingbijen overleeft de winter niet. Daarmee is de bijensterfte in ons land dubbel zo hoog als het Europees gemiddelde. De trend naar grootschalige en intensieve landbouw lijkt de voornaamste doodsteek te worden voor bijen. Nochtans delen landbouwers en bijen een lange geschiedenis: sinds oudsher maken boeren dankbaar gebruik van bestuivende bijen voor de productie. Het Europees Landbouwbeleid moet haar subsidies inzettenop natuur- en dus bijvriendelijke landbouwmodellen.

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beleid [land] op [publicatiedatum]

Een op drie Belgische honingbijen overleeft de winter niet. Daarmee is de bijensterfte in ons land dubbel zo hoog als het Europees gemiddelde. De trend naar grootschalige en intensieve landbouw lijkt de voornaamste doodsteek te worden voor bijen. Nochtans delen landbouwers en bijen een lange geschiedenis: sinds oudsher maken boeren dankbaar gebruik van bestuivende bijen voor de productie. Het Europees Landbouwbeleid moet haar subsidies inzettenop natuur- en dus bijvriendelijke landbouwmodellen.

Bijen zijn de beste indicator voor de kwaliteit van landbouw en milieu. Ze zijn erg gevoelig voor giftige stoffen en reageren snel op veranderingen in de omgeving. Uit de grootschalige Europese studie blijkt dat de bijensterfte het meest dramatisch is in regio’s met een erg intensieve landbouw, zoals in Vlaanderen. Schaalvergroting en intensificatie in de landbouw de voorbije decennia hebben ervoor gezorgd dat het landschap gedomineerd wordt door een handvol gewassen, dat veel perceelranden met bloemen en hagen verdwenen zijn en dat het gebruik van pesticiden en meststoffen is toegenomen. Deze cocktail van factoren verzwakt de bijenpopulatie, waardoor ze meer vatbaar is voor ziektes, en zorgt er uiteindelijk voor dat bijenvolkeren massaal sterven.

Bijen zijn erg gevoelig voor giftige stoffen en reageren snel op veranderingen in de omgeving. (foto: Leo Janssen)Imkerkasten blijven leeg en bloemen worden niet bevrucht. Dit zou ons wel eens duur te staan kunnen komen: 37% van onze voeding wordt bestoven door bijen en andere insecten. Het gaat vooral om fruitbomen, groenten en oliehoudende zaden. De economische waarde van bestuiving op Europese schaal wordt geschat op 22 miljard euro, wat neerkomt op 10% van de totale waarde van alle landbouwgewassen. Bijen redden is dus niet alleen een zaak voor natuurliefhebbers, het is ook een verstandige keuze voor de landbouw.

Het Europese Voedselveiligheidsagentschap (EFSA) toonde vorig jaar aan dat het gebruik van de nieuwe generatie pesticiden, de zogenaamde neonicotinoïden, één van de voornaamste oorzaken vormt voor de recente bijensterfte. Daarop besliste Europa om deze bijendoders gedurende een beperkte tijd te verbieden. Daarmee nam Europa de eerste stap om de bijen te redden. Maar bijensterfte is een gelaagd probleem en valt niet louter te herleiden tot het gebruik van neonicotinoïden. De dramatische cijfers voor België tonen aan dat een geïntegreerd landbouwbeleid nodig is om de bij te redden. Dat beleid moet rekening houden met alle factoren: door in te zetten op natuurvriendelijke landbouwsystemen die slechts in beperkte mate gebruik maken van pesticiden, die meer bloeiende bloemen in het landschap brengen en door het toepassen van geïntegreerde plaagbestrijding en teeltrotatie krijgen bijen opnieuw kansen in het boerenland.

De economische waarde van bestuiving op Europese schaal wordt geschat op 22 miljard euro. (foto: Ab Baas, Saxifraga)

De ideale kapstok hiervoor is het Europees Landbouwbeleid. Helaas blijft de grootste budgetpost van Europa (bijna 40% van het totale EU-budget) inzetten op een verhaal waarvan vooral de grootschalige en intensieve landbouwbedrijven beter worden. Elk jaar vloeit er bijna 400 miljoen euro aan subsidies naar de Vlaamse landbouwsector, in ruil voor die publieke middelen verwacht de samenleving publieke diensten. Terwijl het redden van de bijenpopulatie een absolute prioriteit zou moeten zijn in het landbouwbeleid, dreigt het net de doodsteek te worden voor onze bijenpopulatie. De recente hervorming van het landbouwbeleid beloofde een ambitieuze vergroening, maar leverde vooral business as usual. Het initële voorstel bevatte een veelbelovende piste: elke landbouwer die subsidies wil ontvangen, moet een deel van het akkerland inrichten in functie van natuur. Maar doorheen de onderhandelingen werden een hele rits van uitzonderingsmodaliteiten ingebouwd zodat er op het terrein nauwelijks iets zal veranderen. De Europese Commissaris voor Landbouw Ciolos ging vorige week nogmaals met de zeis door de vergroening van het landbouwbeleid door het gebruik van pesticiden toe te laten op de percelen die ingericht zullen worden voor natuur. Pesticiden zijn bedoeld om biodiversiteit te vernietigen, je kan niet én bijen beschermen én het gebruik van pesticiden stimuleren. Of zoals een oud spreekwoord luidt: de boerderij is niet compleet als de boer geen imker heet.

Tekst: Annelore Nys, Natuurpunt Beleid
Foto's: Leo Janssen & Ab Baas