Waarnemingen Tweekleurige vleermuis pieken in België
Bericht uitgegeven door de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt [land] op [publicatiedatum]
De Tweekleurige vleermuis is een buitenbeentje van onze inheemse vleermuizensoorten. Met nauwelijks veertig waarnemingen in België blijft het een heel zeldzame verschijning. Maar er lijkt beterschap op komst: voor 2014 staat de teller al op acht waarnemingen. Dit najaar werd de soort al zeven keer waargenomen, en dat is een record. Toch mogen we niet zomaar uitgaan van een toename, omdat er sinds kort iets harder dan vroeger gezocht wordt.
De Tweekleurige vleermuis (Vespertilio murinus) komt voornamelijk voor in Centraal- en Noordoost-Europa. De soort wordt geassocieerd met kliffen, rotsachtige plaatsen en verstedelijkt gebied met hoge gebouwen. Ze dankt haar naam aan het scherpe kleurcontrast tussen de zwartbruine rug en de witgrijze buik.
De laatste weken waren er vondsten van een Tweekleurige vleermuis in Oostende, Oostduinkerke, Lier en Stabroek. Daarnaast werd de soort voor het eerst waargenomen boven het Belgische deel van de Noordzee en ook waren er voor het eerst waarnemingen in Oost-Vlaanderen. De eerste half september aan het Donkmeer in Berlare en de tweede eind september in de omgeving van Gent, beide met behulp van een automatische detector. Ook de waarneming boven zee gebeurde met een automatische detector aan boord van het onderzoeksschip De Belgica, in het kader van een onderzoek door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (IRSNB/KBIN) naar vleermuizenactiviteit boven het Belgische deel van de Noordzee. 
Een duidelijke trend
De trend van de laatste jaren lijkt zich door te zetten: tweekleurige vleermuizen worden bij ons voornamelijk in het najaar waargenomen. In het voorjaar en de winter tellen we samen nauwelijks een kwart van de waarnemingen. Het vaakst wordt de soort waargenomen in of aan een hoog gebouw. In Lier werd ook een Tweekleurige vleermuis gevonden op de grond. Dat dier bevindt zich momenteel nog in een gespecialiseerde opvang, maar zal na revalidatie meteen opnieuw vrijgelaten worden nabij de vindplaats.
Opvallend is dat zowat alle vindplaatsen zich situeren langs de kustlijn of grote rivieren en waterlopen. Die schijnbare voorkeur voor waterlopen en de kuststrook is overigens niet typisch voor tweekleurige vleermuis, andere soorten doen hetzelfde. Ook daarom is het belangrijk om goed af te wegen waar windmolens geplaatst worden.
Jaarlijkse gast sinds 2006
In België werd pas in september 1989 voor het eerst een eerste levende tweekleurige vleermuis gevonden, in Blankenberge aan een gebouw op de zeedijk. Achteraf bleek dit niet de eerste waarneming ooit: die eer is voor een exemplaar dat in december 1948 helaas dood werd gevonden langs de Maas in Amay. Het diertje werd opgenomen in de collectie van het KBIN en daar eerst fout gedetermineerd als Meervleermuis. Na 1989 was het wachten tot juli 1999: toen werd een verblijfplaats van een klein groepje tweekleurige vleermuizen ontdekt op de zevende verdieping van een flatgebouw in Knokke, opnieuw aan de zeedijk.
Tot 2006 dachten velen dat de waarnemingen ‘versleepte’ dieren betroffen, meegekomen met containers op vrachtwagens of schepen. Maar sinds 2006 zijn er jaarlijks waarnemingen verspreid in Vlaanderen. Uitgezoomd naar het Europees niveau wordt het plaatje duidelijk: in het najaar trekt een deel van de populatie uit het noorden en/of het oosten van Europa richting zuidwest-Europa, waarbij die vooral de kust, de grote rivieren en stroomopwaarts de bijrivieren volgt. Dat blijkt niet alleen erg duidelijk uit de vindplaatsen in België, maar ook uit die in onze buurlanden. Voorlopig zijn enkel uit het stroomgebied van de Ijzer geen waarnemingen bekend, maar dat lijkt een kwestie van tijd.
Met dank aan de medewerkers van de Vogelopvangcentra van Oostende, Herenthout en Kappellen, Kris Boeckx, Joeri Cortens, Bart Opstaele, David Galens, Joris Everaert, Marc Van de Sijpe, Bram Conings, Yves Laurent en René-Marie Lafontaine.
Tekst: Bob Vandendriessche
Foto: Bram Conings