Natuurverenigingen waarschuwen voor Vuursalamanderschimmel
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Begin april werden 21 dode Vuursalamanders aangetroffen langs een wandelpad in de buurt van de stuwdam van Robertville, nabij de Hoge Venen. Een analyse door onderzoekers van de Universiteit van Gent wijst uit dat minstens één van de dieren het slachtoffer werd van Batrochytrium salamandrivorans, een ernstige schimmel die de Nederlandse populatie Vuursalamanders op enkele jaren tijd bijna volledig uitgeroeid heeft. Het gaat om de tweede melding van de schimmel in België (een eerdere medling kwam uit Eupen). Natuurverenigingen vragen om verschillende voorzorgsmaatregelen te nemen om de verspreiding naar de rest van het land alsnog te voorkomen en om elke dode Vuursalamander te melden via meldpuntziekeamfibieen@ugent.be.
Het gaat om een slachtoffer van Batrachochytrium salamandrivorans, een zeer agressieve schimmel die Vuursalamanders binnen de twee weken kan doden. Eind 2013 werd het eerste slachtoffer van deze dodelijke schimmel ontdekt in de buurt van Eupen. Begin april werden 24 kilometer verderop, nabij Robertville, 21 dode exemplaren aangetroffen. Op 21 april ’14 werd ontdekt dat één van 21 dieren ook positief testte op deze schimmel. De andere exemplaren testten wellicht negatief doordat de salamanders volledig uitgedroogd waren. Mogelijk zijn de 21 dieren geveld door de schimmel. Dat is zorgwekkend, want met dit tweede geval wordt niet alleen bevestigd dat de ziekteverwekker aanwezig is in Wallonië, het doet ook het ergste vermoeden: dat de verspreiding snel gaat en de impact enorm is.
Dat is dramatisch nieuws: in Nederland heeft deze schimmel bijna de volledige populatie Vuursalamanders uitgeroeid in enkele jaren tijd. De Nederlandse natuurvereniging RAVON (Reptielen Amfibieen Vissen Onderzoek Nederland) schat dat 96% van de Nederlandse Vuursalamanders intussen zijn gestorven. De Nederlanders hebben hun toevlucht genomen in een extreme oplossing: dertig individuen werden toegewezen aan drie verschillende dierentuinen en die proberen de dieren en hun nakomelingen in gevangenschap in leven te houden.
Er wordt gevreesd dat ook de Ardeense populatie zeer zware klappen gaat krijgen. En doordat het om een erg besmettelijke schimmel gaat, dreigt die zich ook naar Vlaanderen te verspreiden. Dat zou de doodsteek kunnen betekenen voor de soort in Vlaanderen. In grote, aangesloten boscomplexen zoals in de Ardennen bestaat er nog enigszins een kans dat populaties zich later kunnen herstellen, maar voor de meeste geïsoleerde populaties Vuursalamander in Vlaanderen zou het fataal kunnen zijn.
Veel vragen blijven onbeantwoord. Hoe verspreidt de schimmel zich precies en met welke snelheid? Welke andere soorten lopen gevaar en welke treden eventueel op als dragers en dus potentiële verspreiders? Hoe wijd is de schimmel nu al verspreid? Om dit te onderzoeken, roepen natuurverenigingen de bevoegde overheden op om meteen voldoende middelen vrij te maken. In Vlaanderen dringt zich in eerste instantie een uitgebreide inventarisatie op van alle populaties. De razendsnelle teloorgang van de Nederlandse populatie heeft duidelijk gemaakt dat daarmee niet getreuzeld mag worden. Als niets ondernomen wordt, kan dit leiden tot het uitsterven van de vuursalamander in een groot deel van zijn verspreidingsgebied.
Daarnaast roepen Natuurpunt, Natagora en RAVON iedereen die zich in amfibieënhabitat begeeft op om het door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) opgestelde hygiëneprotocol strikt na te leven: op de paden te blijven, zeker geen salamanders aan te raken en na de wandeling de schoenen te desinfecteren. Daarnaast roepen de verschillende natuurverenigingen alle bosgebruikers op om elke waarneming van dode salamanders door te geven via meldpuntziekeamfibieen@ugent.be. Vooral wie verschillende amfibieënhabitats op korte tijd bezoekt, moet voorzichtig zijn.
Zijn heftige kleuren (pikzwart en citroengeel) bezorgen de Vuursalamander een ietwat exotische aanblik. Maar niets is minder waar: de soort komt voor in onze contreien en houdt vooral van oude eiken-beukenbossen met zuivere bronbeekjes of donkere bospoelen vol watervlooien en zoetwatervlokreeftjes.
Tekst: Iwan Lewylle, Natuurpunt Studie
Foto: Jelger Herder, Hugo Willockx