Meidoornrotkelkjes bij het Veerse Meer

Meidoornrotkelkje

De Schotsman is een natuurterrein op Noord-Beveland, gelegen aan het Veerse Meer. De Schotsman is ontstaan na afsluiting van het Veerse Gat in 1961. Het is een voormalig schor- en slikgebied. Aan de oostkant, tegen de voormalige zeedijk zijn enkele duintjes ontstaan. Onder enkele Meidoorns waren tientallen kelkjes te zien die bij uitgraven op gemummificeerde meidoornbessen bleken te staan.

Het Meidoornrotkelkje (Monilinia johnsonii) behoort tot de Vruchtrotkelkjes (Monilinia), een groep van zakjeszwammen (Ascomyceten). De gesteelde bruine kelkjes zijn in het voorjaar te vinden op zwarte gemummificeerde bessen van meidoorns. De ellipsvormige sporen uit de kelkjes meten 12 tot 16 bij 4,5 tot 7,5 micrometer en infecteren de bladeren. Hieruit verschijnt aan het einde van de lente en in de voorzomer een imperfect (ongeslachtelijk) stadium dat eruit ziet als een grijzig poeder op de bladeren. Het grijze poeder bestaat uit ketens van ovale ongeslachtelijke sporen die de bloemen en uiteindelijk de bessen infecteren. De bessen krijgen een zwarte buitenkant en overwinteren in de strooisellaag. Nadat in het voorjaar uit de zwarte gemummificeerde bessen de bekertjes zijn verschenen begint de cyclus van voren af aan. Het Meidoornrotbekertje komt alleen in de kalkrijke duinen vrij algemeen voor, elders in Nederland is ze zeldzaam.

Vruchtrotkelkjes

In Nederland komen tien soorten Vruchtrotkelkjes voor. De Nederlandse naam van alle soorten refereert naar de boom of heester waaronder de gemummificeerde vruchten met kelkjes kunnen worden gevonden. De ontwikkeling van al deze kelkjes vindt op dezelfde wijze plaats als bij het Meidoornrotkelkje. Op het Meidoornrotkelkje na staan alle soorten te boek als zeer zeldzaam. Van een aantal soorten zijn in Nederland zelfs nooit kelkjes gevonden en is alleen het imperfect stadium bekend op het blad van de betreffende boom of heester. Het vermoeden bestaat dat veldmycologen in het voorjaar meer met andere voorjaarspaddenstoelen bezig zijn. Enkele soorten worden onder in cultuur gebrachte fruibomen gevonden of in het imperfect stadium op het blad. Dit zijn het Appelrotkelkje, het Pruimenrotkelkje en het Perzikrotkelkje. In tegenstelling tot het Meidoornrotkelkje is over het voorkomen van deze soorten zeer weinig bekend. Bezitters van een appelboom moeten er maar eens op letten. Er wordt verondersteld dat de gemiddelde appelteler meer merkt van het voorkomen van het Appelrotkelkje dan de verspreidingskaartjes doen vermoeden.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto: Henk Remijn (leadfoto: Meidoornrotkelkjes op strooisellaag onder Meidoorn)