Kauw met zijn poten op een groep verzamelde rupsen die gingen vervellen naar 4de stadium 9 mei 2019

Ook kauwen hebben eikenprocessierupsen ontdekt

Kenniscentrum Eikenprocessierups
14-MEI-2019 - Het lijstje met vogelsoorten dat eikenprocessierupsen eet, wordt steeds langer. Nu hebben we vastgesteld dat ook kauwen zich tegoed doen aan eikenprocessierupsen. Door de koude start van mei is de ontwikkeling van de eikenprocessierupsen iets vertraagd. De komende week beginnen de eerste rupsen met nestvorming. De meerderheid van de nesten zal pas begin juni gevonden worden.

Van ruim tien vogelsoorten hadden we al vastgesteld dat ze eikenprocessierupsen eten. Voorbeelden zijn koolmees, pimpelmees, spreeuw, boomklever en koekoek. We kunnen nu ook de kauw (Corvus monedula) aan het lijstje toevoegen. Op diverse locaties zijn ze massaal in de eiken aanwezig om zich aan de processierupsen tegoed te doen. Daarbij zijn ze niet selectief, maar eten alle rupsensoorten die ze tegenkomen. Kauwen kunnen dus ook een bijdrage leveren aan de beheersing van de eikenprocessierupsen, al zal de bijdrage relatief klein zijn.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Kauwen doen zich tegoed aan diverse soorten rupsen, waaronder de eikenprocessierups (Bron: Silvia Hellingman)

Ontwikkeling iets vertraagd door koude start mei

Na de zeer zachte aprilmaand lag de gemiddelde temperatuur in de eerste tien dagen van mei ruim drie graden onder de normaal. Het zorgde ervoor dat de ontwikkeling van de eikenprocessierups vertraagd werd. Zeker in vergelijking met een jaar geleden toen begin mei veel warmer was. Met behulp van een hoogwerker is afgelopen week op vijf locaties verkennend onderzoek uitgevoerd aan bomen om de ontwikkeling van de eikenprocessierupsen vast te stellen. Er werden 258 groepen rupsen aangetroffen. De meerderheid van de rupsen (63%) bevond zich aan het einde van het derde larvestadium. Twaalf procent bevond zich nog in het tweede stadium. Twee groepjes liepen achter, zij waren zich nu pas aan het vervellen naar het tweede larvestadium. Een kwart bevond zich al in het vierde stadium en was zich aan het verzamelen voor het maken van de karakteristieke nesten. In geen van de locaties werden al nesten met bolvorming aangetroffen.

Eikenprocessierupsen, net verveld van het tweede naar het derde larvestadium

Eikenprocessierupsen, net in het derde larvestadium

Groep eikenprocessierupsen in het derde larvestadium

Spreeuw met rupsen waaronder een eikenprocessierups

We verwachten vanaf 20 mei de eerste nesten. Met de geleidelijk oplopende temperaturen in de komende week verwachten we dat begin juni de meeste nesten zullen worden ontdekt. De rupsen die zich nu nog in het tweede larvestadium bevinden, zullen pas later in juni volgen.

Vorig jaar liep begin mei de maximumtemperatuur al op tot boven de 25 graden. Toen werden veel rupsen al laag in de boom op de stam aangetroffen. Dit jaar moesten we tijdens het verkennende onderzoek veel hoger de bomen in om de rupsen te vinden. Nergens vonden we ze laag op de stam. Op een aantal locaties waren takken volledig bedekt met eikenprocessierupsen. Als het warm wordt voordat ze zich verpopt hebben, zullen ze alsnog de lagere delen van de boom opzoeken.

Allerlei andere rupsen

Ook dit jaar is plaatselijk sprake van kaalvraat in eikenbomen door allerlei andere rupsensoorten, zoals kleine wintervlinders, voorjaarsuilen, eikenbladrollers en plakkers. Ook deze rupsen ontwikkelen zich minder snel dan in 2018. Als gevolg van kaalvraat door andere rupsen kan de eikenprocessierups in ontwikkeling vertraagd worden. Op deze bomen kunnen in een latere fase afwijkende, jonge levensfasen van de eikenprocessierups worden gevonden.

Door de wind en regen vallen veel rupsen, waaronder eikenprocessierupsen, uit de bomen. Het gevolg is dat ze overal terechtkomen, zoals op auto’s, huizen en muren en onder beplanting. De rupsen kruipen als ze de kans krijgen en niet voor die tijd opgegeten worden, gewoon weer terug in de bomen.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Allerlei soorten rupsen vallen uit de bomen en proberen weer hun weg naar boven te vinden (Bron: Silvia Hellingman)

Lamp versierd met rupsen

Rupsen met meikever op een muur

Verschillende soorten rupsen op een muur

Meer informatie

Tekst: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies, Arnold van Vliet, Wageningen University, Henry Kuppen, Terra Nostra; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Jan Buijs, GGD Amsterdam, Kenniscentrum Eikenprocessierups
Foto’s en film: Silvia Hellingman