Anas penelope. Smient

Vijf miljoen watervogels tellen

Sovon Vogelonderzoek Nederland
17-JAN-2020 - Komend weekend is het tijd voor de jaarlijkse Midwintertelling van watervogels. Een internationale telling, van IJsland tot Zuid-Afrika, die aan zijn vierenvijftigste (!) editie toe is. Nederland, met zijn milde winters en vele wateren, is traditioneel van groot belang voor vele soorten. Wat kunnen we ditmaal verwachten? Daar krijgen we een idee van als we recente resultaten bekijken.

Vijf miljoen (of wat meer)

Het aantal getelde watervogels is de laatste decennia gegroeid en overstijgt sinds 2011 jaarlijks de vijf miljoen. Een verdere groei lijkt er niet in te zitten, de aantallen lijken eerder iets terug te zakken. De drie talrijkste vogelsoorten waren vorig jaar brandgans (654.000), kolgans (593.000) en smient (571.000). Zeventien soorten waren met minstens 100.000 individuen vertegenwoordigd.

Brandganzen in Piekezijl (Friesland)

Klimaateffecten

De winter van 2019/2020 was tot nu toe bijzonder zacht, net als een lange serie voorgangers. Dat zien we inmiddels terug bij sommige watervogels. Enkele soorten die voornamelijk ten noordoosten van ons land overwinteren, worden in Nederland schaarser (brilduiker, grote zaagbek, nonnetje) of zelfs ronduit zeldzaam (taigarietgans). Soorten die vooral in of ten zuidwesten van Nederland overwinteren, worden vaak talrijker (krakeend, slobeend, drieteenstrandloper). In beide gevallen spelen overigens meer effecten mee dan alleen klimaatverandering.

Arctische ganzen en zwanen

Verschillende noordelijke ganzen nemen recent in aantal af, althans in ons land. Kleine rietganzen blijven vaker in Denemarken hangen, kolganzen in Duitsland of oostelijker. Het aantal kleine zwanen liep tot voor kort regelmatig op tot rond 10.000 of meer, maar deze winter waren er in december slechts zo’n 2000 aanwezig. De internationale populatie krimpt en tegelijkertijd vindt enige herverdeling binnen het overwinteringsgebied plaats.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

De Midwintertelling en kleine zwanen (Bron: Sovon Vogelonderzoek)

Wilde eend in mineur

Opvallend is de afname van de wilde eend, een soort waarvan we dachten dat hij een toonbeeld van aanpassing aan allerlei omstandigheden was. Sinds de eeuwwisseling nam het aantal overwinteraars met een derde af. Het zal zowel om eigen broedvogels gaan (grotendeels standvogel) als vogels van elders. Vermoedelijk is er wat mis met de overleving van jonge vogels in de eerste kritieke maanden van hun leven. Dit was reden voor Vogelbescherming Nederland en Sovon om 2020 uit te roepen tot Jaar van de wilde eend, om meer te weten te komen over de oorzaken van de afname.

Dus we weten het al?

Als nu het idee ontstaat dat tellen eigenlijk niet nodig is, omdat we al weten wat we gaan vinden: dat is natuurlijk niet zo. Het blijven vogels en ieder jaar constateren we weer dat ze zich niet houden aan onze voorspellingen. Maar goed ook, het houdt de spanning erin, los van het feit dat het buiten zijn om vogels te tellen altijd verfrissend is.

Meer lezen

Jaarlijks verschijnt er een dik rapport over de Midwintertelling en andere watervogeltellingen georganiseerd door Sovon. Het meest recente rapport is hier in te zien. 

Tekst: Fred Hustings en Harvey van Diek, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto: Mark Zekhuis, Saxifraga (leadfoto: smienten); Harvey van Diek