Verslag uit de diepte van de Noordzee

De schelpdierbanken zorgen voor voedsel en schuilplekken voor zeedieren, ze filteren het zeewater en beschermen de kust. Overbevissing, ziektes en vernieling van leefgebied zorgden ervoor dat deze riffen bijna helemaal zijn verdwenen. Dit lijkt een treurig verhaal te worden, maar onze projecten om oesterbanken te herstellen geven reden tot hoop!

Test, test

Oesterbanken vormen leefgebieden met een enorm hoge biodiversiteit en zijn daarom heel belangrijk voor de natuur op de Noordzeebodem. Samen met onderzoekers en wetenschappers hebben we de afgelopen jaren hard gewerkt aan actief herstel van schelpdierbanken in de ondiepe kustzone. Hierbij was de vraag: kunnen we platte oesterbanken terugkrijgen, en hoe? Dat bleek te kunnen. Met onze kennis en ervaring opgedaan bij testprojecten hebben we in 2018 voor het eerst een poging gedaan met platte oesterbanken in de diepere delen van de Noordzee (bij de Borkumse Stenen, ten noorden van Schiermonnikoog). We hebben hier oesters uit Noorwegen uitgezet, onder andere met behulp van 3D-geprinte rifstructuren op basis van zandsteen.

Blij babynieuws

En met succes! In september 2019 vierden we tijdens onze expeditie met Duik de Noordzee Schoon het eerste blije babynieuws: de uitgezette oesters hadden nakomelingen gekregen. Emilie Reuchlin-Hugenholtz, mariene bioloog en oceanenexpert bij WWF: “Door het onderzoek dat we uitvoeren met onder andere Wageningen Marine Research en Bureau Waardenburg zien we dat de uitgezette platte oesters bij de Borkumse Stenen niet alleen overleven, maar dat ze ook groeien, zich voortplanten en dat de jonge aanwas op de oesterbank weer terug te vinden is. Dit zijn veelbelovende resultaten omdat het belangrijk is voor de oesterbank om zichzelf in stand te kunnen houden.”

Volop biodiversiteit op en rond de bank

Emilie: “Daarnaast hebben we ook nu weer getest op de ziekte Bonamia, die wereldwijd veel voorkomt bij oesters en een grote bedreiging vormt. Die ziekte hebben we gelukkig niet vastgesteld. Qua biodiversiteit hebben we gekeken naar de functie van de oesters zelf, de stenen die in het gebied liggen en de geplaatste 3D-geprinte zandstenen rifstructuren; deze trekken veel soorten aan die zich kunnen vasthouden en verschuilen. Zo observeren we zee-anjelieren en dodemansduimkoraal dat zich op de rifstructuren heeft gevestigd. En ook de vijfdradige meun (familielid van de kabeljauw) die zich erin verschuilt. Verder zien we wijde mantels (schelpdieren) die zich weer aan oesterschelpen kunnen vasthouden, en kleurrijke anemonen, sponzen, wormen, zeeslakken, krabben en vissen zoals rode mul, pitvis en schar. De oesterbank die we in 2018 op de Borkumse Stenen plaatsten laat de mogelijkheden van natuurherstel zien: in zeer korte tijd zien we niet alleen dat de platte oesters het goed doen, ook zien we dat de oesters samen - net als koraalriffen - een riffunctie vervullen en op die manier een belangrijk leefgebied vormen dat een diversiteit van zeeleven aantrekt.”

En door!

Gesteund door dit succes willen wij met onderzoekers, wetenschappers, duikers en vissers de komende jaren de oesterbanken blijven monitoren, om te leren hoe actief herstel van schelpdierbanken kan bijdragen aan het vergroten van biodiversiteit in zee. Hoeveel volwassen oesters overleven, en hoeveel van hun nakomelingen blijven in het gebied? Verspreiden ze zich over een groter gebied? Wat betekent herstel van schelpdierbanken voor het herstel van het Noordzee-ecosysteem? Vooralsnog ziet het er gunstig uit, de onderzoeksresultaten van ons project laten voorlopig zien dat oesterriffen herstellen in de diepere delen van de Noordzee een mogelijkheid lijkt te zijn en dat het een positieve uitwerking kan hebben op mariene biodiversiteit!

Lees meer in het rapport WWF & ARK Borkum Reef Ground oyster pilot (Engelstalig; pdf: 14,4 MB).

Dit onderzoek is uitgevoerd door het platte oester consortium (POC) in opdracht van ARK Natuurontwikkeling en WWF.

Tekst: WWF-Nederland
Foto's: Onderwaterbeelden.nl, WWF, ARK