Tussentijdse evaluatie rupsenval voor vangen eikenprocessierupsen
Kenniscentrum EikenprocessierupsIn Zuid-Europese landen worden de rupsenvallen al jaren ingezet in de beheersing en bestrijding van de dennenprocessierupsen. De val is een fysieke barrière om te voorkomen dat de dennenprocessierupsen langs de stam afdalen en over de grond aan de wandel gaan. De rupsen zijn dan volgroeid en gaan op zoek naar een plek waar ze zich kunnen ingraven om te verpoppen. Eikenprocessierupsen hebben doorgaans geen verpoppingsgedrag in de bodem en verlaten alleen in zeer specifieke gevallen de bomen, bijvoorbeeld als het te heet is in de nesten of als er sprake is van voedselgebrek, wat incidenteel voorkomt. Eikenprocessierupsen maken wel veelvuldig laag aan de stam een nest. Obstakels die ze op hun weg naar beneden tegenkomen, worden regelmatig gebruikt om een nest tegen, achter of onder te maken.
De aanbieders van deze rupsenvallen geven aan dat de rupsenvallen vooral preventief werken en dat eikenprocessierupsen gevangen worden voordat de rupsen brandharen krijgen. De instructie is dan ook om de rupsenval in de maand april op de bomen aan te brengen, zodat de jonge rupsen door de aanwezige compost in de zakken in de val worden gelokt. Om de effectiviteit van deze rupsenvallen te beoordelen zijn begin april zes rupsenvallen aangebracht op een locatie met eikenbomen waarin we veel eikenprocessierupsen konden verwachten op basis van de aantallen van vorig jaar. Dagelijks is nagegaan wat er in de vallen werd ingevangen.
Vangsten in april en mei
In april bleken in de bomen met vallen eikenprocessierupsen te zitten. In de vallen zelf werden echter enkel veel boommieren, spinnen, en later oorwormen en voorjaarsrupsen zoals rupsen van de kleine en grote wintervlinder, voorjaarsuilen en snuitkevers aangetroffen.
In mei zijn de zes vallen opnieuw gecontroleerd. Toen werden vooral veel kleine poppenrovers aangetroffen. Omdat dit nuttige kevers zijn in de beheersing van de eikenprocessierups zijn deze dagelijks uit de vallen bevrijd. Ook zijn er in deze periode veel voorjaarsrupsen gevangen. Op 30 mei zijn slechts twee eikenprocessierupsen in de vallen aangetroffen. Deze zijn echter ook weer uit de zakken gekropen.
Resultaten van de test met de rupsenvallen (Bron: Silvia Hellingman)
Voorlopige conclusies
De voorlopige conclusies ten aanzien van de inzet van rupsenvallen in het kader van de beheersing en bestrijding van de eikenprocessierups zijn:
- Te vroeg aanbrengen van de vallen op de bomen leidt tot ongewenste bijvangsten van allerlei andere insecten en geleedpotigen.
- Rupsenvallen vangen geen jonge eikenprocessierupsen voordat ze brandharen krijgen. Ze hebben geen preventieve meerwaarde in het kader van de beheersing en bestrijding van de eikenprocessierups.
- Rupsenvallen zijn niet goed bestand tegen allerlei weersinvloeden, zoals bijvoorbeeld harde wind in open gebied, waardoor de vallen vaak scheef komen te hangen.
- De praktijk laat zien dat rupsen in processie onder het schuimrubber van de vallen gaan zitten. Dat betekent dat ze over de kraag heen zijn gelopen of van onderen zijn gekomen.
- Muizen knagen aan het schuimrubber en soms nemen mieren stukjes schuimrubber mee.
- Omdat eikenprocessierupsen soms uit de PVC-band vallen en daarmee onder de kraag terechtkomen is het risico van het in contact komen met aanwezige brandharen groot.
- Omdat door de warmte de lijmlaag van de plakstrip loslaat, komen veel insecten en geleedpotigen vast te zitten en sterven.
- De ruimte tussen stam en kraag van de val bevat veel vervellingen en spinsels. Verwijderen daarvan is niet zonder risico’s en is arbeidsintensief. Hierbij komt veel met brandharen besmet plastic vrij.
- Dat de rupsen in de zakken vallen of kruipen, is tot dusverre nog niet aangetoond.
- Mochten er nu toch nog eikenprocessierupsen in de zakken terechtkomen dan moeten de zakken met rupsen als chemisch/biologisch afval beschouwd worden. Het afvalprotocol voorziet niet in het aanleveren van plastic met grond en eikenprocessierupsen. Het door de producent afgegeven advies om zakken met eikenprocessierupsen daarin bij het restafval te doen wordt afgeraden en kan in de keten van opslag, transport en verwerking tot ongewenste risico’s leiden.
Het beeld dat zich geen eikenprocessierupsen verzamelen in de zakken en dat slechts de kragen van de zakken ingepakt worden met spinsels en rupsen wordt bevestigd door andere deskundigen in het veld. We zetten de beoordeling van de rupsenvallen door totdat de eikenprocessierupsen zijn verpopt, waarna een definitieve eindevaluatie komt.
Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Arnold van Vliet & Hidde Hofhuis; Wageningen University; Henry Kuppen, Terra Nostra; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research
Foto’s en film: Silvia Hellingman