hyalommateek Rockanje

Tweede jaar op rij volwassen reuzenteek aangetroffen in Nederland

Wageningen University
15-AUG-2020 - Afgelopen week werd in Rockanje een reuzenteek op een paard aangetroffen. In 2019 werden voor het eerst volwassen exemplaren van de reuzenteek in Nederland aangetroffen. In ons omringende landen zijn de afgelopen jaren ook voor het eerst volwassen exemplaren gevonden. Spaanse media maken melding van een man die overleden is aan het Krim-Congovirus dat door de reuzenteek kan worden overgedragen.

Vorig jaar was er veel aandacht voor de vondst van de eerste volwassen exemplaren in Nederland van de hyalommateek die ook wel de reuzenteek wordt genoemd. Er waren in totaal negen vindplaatsen van de hyalommateek in Nederland. Een paar dagen geleden plaatste Eva de Jong een melding van een reuzenteek op Facebook. Ze had de teek aangetroffen op het onderbeen van haar paard in Rockanje. Met weer een vondst van een volwassen exemplaar in Nederland is het de vraag of de hyalommateek zich in Nederland gaat vestigen. Modelstudies die het effect van klimaatverandering op de verspreiding van de hyalommateek berekenen geven aan dat Nederland gekoloniseerd zou kunnen worden.

Bij populaties in Oost-Europa en de Kaukasus lijken de minimumtemperaturen in de late herfst bepalend voor de overleving. De lage temperaturen in de late herfst dwingen volgezogen nimfen tot overwintering, met daaropvolgend een hoog sterftecijfer. In de regio's waar ze op dit moment leven, zorgen warmere omstandigheden in de herfst echter voor de vervelling van nimfen naar volwassenen, waardoor de sterfte afneemt en een geleidelijke verspreiding in geschikte aangrenzende gebieden mogelijk wordt. Afgelopen jaar is het in Nederland warm tot zeer warm geweest. De herfst in 2019 is door het KNMI geclassificeerd als vrij zacht. Afgelopen winter was zelfs uitzonderlijk zacht met een gemiddelde temperatuur van 6,4 °C tegenover de 3,4 °C die we tegenwoordig normaal vinden. Vijftig jaar geleden lag de gemiddelde wintertemperatuur op 1,8 °C. Blijkbaar zijn deze omstandigheden voldoende voor de hyalommateek om het volwassen stadium te bereiken.

Ook in omringende landen volwassen hyalommateken

De waarnemingen van volwassen teken in Nederland staan niet op zichzelf. Ook in ons omringende landen zijn de afgelopen jaren opvallend veel volwassen hyalommateken aangetroffen. In Duitsland worden sinds 2017 jaarlijks volwassen hyalommateken aangetroffen. In Engeland werd in 2018 een volwassen exemplaar gevonden op een paard. In Zweden werden tussen juli 2018 en januari 2019 zelfs 41 volwassen exemplaren aangetroffen in 14 Zweedse provincies. Het was het resultaat van een citizen science-actie. De teken in Zweden werden gevonden op paarden, runderen en mensen.

Spaanse man overleden aan Krim-Congokoorts

De hyalommateek is relatief groot en is in staat om zich relatief snel voor te bewegen. Een zorgwekkend aspect aan de teek is dat hij drager kan zijn van diverse ziekteverwekkers waaronder het Krim-Congovirus dat virale hemorragische koorts - Krim-Congokoorts - kan veroorzaken. Bij de hyalommateken die tot nu toe in Nederland en Duitsland zijn aangetroffen is het Krim-Congovirus niet aangetroffen. Spaanse media melden dat dinsdag in Salamanca, Spanje een man is overleden aan het Krim-Congovirus. Familieleden meldden dat hij de week ervoor een teek bij zichzelf verwijderd heeft. Het Krim-Congovirus is zeer besmettelijk en een veiligheidsprotocol is in werking gesteld om verdere verspreiding van het virus te voorkomen.

Geef waarnemingen door aan NVWA

Eigenaren van paarden en runderen en dierenartsen doen er goed aan om alert te zijn op de aanwezigheid van hyalommateken. De NVWA heeft een speciaal formulier op de website staan dat je bij verdenking van een hyalommateek in kunt vullen. Maak duidelijke foto’s van de teek waarop ook de poten te zien zijn. Bewaar de teek (zo mogelijk levend) in een potje op kamertemperatuur. Zet het potje niet in de zon. Noteer de plek waar je de teek hebt aangetroffen en de datum waarop je hem vond.

Op onderstaande foto zijn de verschillen tussen het vrouwtje en mannetje van de hyalommateek en de schapenteek weergegeven. De hyalommateek is beduidend groter en de gestreepte poten van de hyalommateek zijn ook zeer opvallend. Beide kenmerken zijn duidelijk zichtbaar bij de hyalommateek die vorig jaar in Wageningen werd aangetroffen. De teek is na verwijdering levend in een potje gedaan. Op het bijgevoegde filmpje is een ander kenmerk van de hyalommateek goed te zien: hij loopt veel sneller dan ‘onze’ teek.

Volwassen vrouwtjes (links) en mannetjes (rechts) van zowel de hyalommateek (boven) als de schapenteek (onder)

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Een jagende hyalommateek (Bron: Shrikant Kelkar)

Teken-Alert in de Nature Today-app

Screenshot van de Teken-Alert in de Nature Today-app op 14 augustus 2020

De kans om een hyalommateek tegen te komen in Nederland is heel erg klein. De kans is veel groter om een schapenteek tegen te komen. Wil je op de hoogte blijven van de tekenactiviteit in Nederland of op een specifieke locatie in Nederland dan kun je de Teken-Alert raadplegen op NatureToday.nl en in de Nature Today-app (Apple en Google Play). Het blijkt dat veel mensen na een bezoek aan het groen vergeten om zichzelf, de kinderen en/of de hond thuis te controleren op een tekenbeet. In de app kun je daarom aangeven dat je om half acht ’s avonds  een tekencheck-notificatie wilt krijgen.

Ben je gebeten door een teek of heb je de ziekte van Lyme opgelopen, geef dat dan door via Tekenradar.nl en help mee met het onderzoek naar teken en door teken overdraagbare ziekten in Nederland.

Tekst: Arnold van Vliet, Wageningen University
Foto’s: Eva de Jong; RIVM; Nature Today.nl