Struikrietzanger, nieuwe broedvogel voor Nederland

Op 3 juni 2021 ontdekte vogelaar Laurens Steijn tot zijn vreugde een zingende struikrietzanger in het noordelijk deel van de Eierlandse Duinen op Texel, beter bekend als ‘de Tuintjes’. De struikrietzanger zingt fantastisch mooi – ook ’s nachts! – en is bovendien een zeldzame vogel in Nederland. De vogel trok daarom veel bekijks. De daarop volgende twee weken zong de struikrietzanger vaak en langdurig, in een complex met bramen, brandnetels, kruipwilgen en hier en daar een vlier en een meidoorn. Het was al snel duidelijk dat het geen doortrekker was, maar een territoriale vogel.

Beschuit met muisjes

Rond 18 juni stopte de struikrietzanger tamelijk abrupt met zingen. Diederik Kok uit Woerden ontdekte op 19 juni dat het mannetje met zijn zang een vrouwtje had aangetrokken en dat het paartje al bezig was met het bouwen van een nest! Vanaf dat moment werden de waarnemingen van deze struikrietzangers ‘stil gehouden’, in samenspraak met Waarneming.nl en Dutch Birding, om de vogels alle rust te gunnen. Ruud van Beusekom heeft het broedgeval op veilige afstand van het nest intensief kunnen volgen. Op 17 juli was er beschuit met muisjes, toen hij ontdekte dat het paartje jongen voerde op het nest, dat goed verborgen in een braamstruweel zat. Op 30 juli vlogen er zeker drie jongen uit. Hiermee was het eerste geslaagde broedgeval van een paartje struikrietzangers in Nederland een feit!

Snelle toename in Nederland

De struikrietzanger (Acrocephalus dumetorum) is nauw verwant aan de kleine karekiet en de bosrietzanger, beide zijn ongestreepte vertegenwoordigers van de rietzangers, het geslacht Acrocephalus, waartoe ook de rietzanger behoort. Het was tot voor kort een zeer zeldzame vogel, die pas in 1990 voor het eerst in Nederland werd vastgesteld. De eerste zingende werd in 1996 ontdekt, in Limburg. Verrassend was in 1998 de ontdekking van een mannetje struikrietzanger die gepaard was met een vrouwtje bosrietzanger, bij Nieuwegein (Utrecht). Het paar bracht twee hybride jongen groot. Na 2010 nam het aantal waarnemingen snel toe; in het voorjaar van 2020 was sprake van een ware influx, met alleen op Texel al veertien zingende exemplaren.

Sterke uitbreiding van broedgebied

De toename van het aantal waarnemingen van struikrietzangers in Nederland en in West-Europa komt voort uit de uitbreiding van het oorspronkelijke, overwegend Aziatische broedgebied in westelijke richting. Hij broedt vooral in Rusland en Siberië, maar sinds enkele tientallen jaren ook in Finland en meer recent in de Baltische staten – talrijk in Estland – en Oost-Polen. Het broedgeval in Nederland is het meest westelijke ooit vastgesteld.

Oorzaken van de toename

Over het waarom van de uitbreiding valt slechts te speculeren. Er wordt gesuggereerd dat de struikrietzanger als enige rietzangersoort het heel erg naar zijn zin heeft in met struweel dichtgroeiende weides, akkers en kapvlaktes en dat hier de oorzaak van het succes ligt. Deze zijn bijzonder insectenrijk, maar herbergen weinig insectenetende concurrenten van de struikrietzanger. Juist dit type leefgebied is enorm in oppervlakte toegenomen in Noordoost-Europa en Rusland. Of de struikrietzanger werkelijk vaste voet aan de grond krijgt in Nederland is een kwestie van afwachten. De soort is overigens niet plaatstrouw aan eerder gekozen broedplaatsen en het kan nog jaren duren voor er weer een broedgeval wordt ontdekt.

Meer informatie

• Struikzangers broedend op Texel, nieuwe broedvogel voor Nederland
• In Vroege Vogels werd op zondag 15 augustus een reportage uitgezonden, waarin verslaggever Rob Buiter met Laurens Steijn en Ruud van Beusekom van Vogelbescherming op zoek gaat naar de pas uitgevlogen jonge struikrietzangers

Tekst en foto's: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland