Hemelboom profiteert van hete zomers

Hemelboom is een hoge boom die vijfentwintig tot dertig meter hoog kan worden. Ze valt op door de lange bladeren, die ongeveer een halve meter lang zijn en bestaan uit negen tot vijfentwintig deelbaadjes. De gladde bast is grijs met lengtestrepen. Hemelboom bloeit in juni en juli en heeft groenige tot geelachtige witte bloemen in losse pluimen. De soort kan zowel tweehuizig als eenhuizig zijn. Dat betekent dat er bomen zijn met alleen mannelijke of vrouwelijke bloemen, maar ook bomen met zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Omdat de bloeiwijzen  hoog in de boom zitten, is dit vaak moeilijk vast te stellen. In het najaar verschijnen trossen met gevleugelde zaden. Meer informatie over de herkenning van Hemelboom vind je in de kersverse zoekkaart (pdf: 4,7 MB).

De uit China afkomstige Hemelboom is in het verleden veel in stedelijk gebied aangeplant, bijvoorbeeld op pleinen, langs lanen en in parken en tuinen. Vanuit deze plekken verwildert Hemelboom via wortelopslag en zaden. De zaden zijn licht en kunnen makkelijk door de wind over straat weggeblazen worden. Inmiddels komt Hemelboom ook veelvuldig voor buiten het stedelijk gebied, ze wordt onder andere aangetroffen in natuurgebieden en opvallend vaak in bermen van snelwegen.

Hemelboom heeft een enorme groeikracht. Jonge spruiten kunnen maar liefst een meter per jaar groeien. Spruiten uit afgezaagde bomen groeien zelfs vier meter per jaar. Ook vanwege het grote wortelstelsel en de hoge dichtheden is Hemelboom zeer concurrentiekrachtig. Bovendien zitten er gifstoffen in de wortels, bast en blad van de boom die de groei van andere planten kunnen verhinderen. De zaailingen kunnen zich opmerkelijk goed vestigen in kieren van plaveisel en muren, en de wortels kunnen hier schade aan toebrengen. Ten slotte kunnen de bladeren en bloemen bij aanraking een allergische reactie aan de huid veroorzaken en kunnen de pollen tot hooikoortsklachten leiden. Allemaal redenen waarom Hemelboom als invasieve en ongewenste exoot te boek staat in de Europese Unie.

Invasieve exoten van de Unielijst

Hemelboom is een invasieve exoot die op de Unielijst staat. Dit is een lijst, opgesteld door de Europese Unie, met niet-inheemse planten- en diersoorten die dusdanig veel schade veroorzaken voor de biodiversiteit, economie en of gezondheid dat zij niet meer gekweekt, verhandeld en vervoerd mogen worden binnen de lidstaten van de EU. Daarnaast moeten lidstaten zorgdragen dat de invasieve soorten van deze lijst zoveel mogelijk bestreden worden. Lukt dat niet, dan moet voorkomen worden dat deze soorten zich uitbreiden of verder verspreiden. Al met al in praktijk een hele opgave!

Bestrijding Hemelboom

Volgens de Unielijst is bestrijding niet altijd noodzakelijk, zolang de soort zich niet verder verspreidt. Dat betekent dat bomen die geen vruchten en zaden vormen kunnen blijven staan. Maar met name bij het optreden van verjonging en bij vruchtdragende bomen moeten maatregelen worden overwogen.

Zaailingen, de jonge planten die uit zaad opkomen, kunnen het beste met de gehele wortelstok uitgetrokken worden. Uittrekken is bij zaailingen goed te doen, omdat zij nog geen goed ontwikkeld wortelstelsel hebben. Probeer wel te voorkomen dat de wortelstok afbreekt bij het uittrekken, want hieruit kunnen nieuwe uitlopers komen.

Het omzagen van vruchtvormende bomen wordt alleen geadviseerd bij kleine populaties, en in combinatie met andere maatregelen. Dit omdat uit het achterblijvende wortelstelsel veel - wel honderden -  uitlopers verschijnen die in hoog tempo nieuwe bomen vormen. Deze uitlopers uittrekken is in praktijk niet haalbaar voor de gemiddelde gemeente en terreinbeheerder. Meer tips en tricks over het bestrijden van Hemelboom lees je in het risico assessment van Hemelboom (pdf: 13,5 MB), ook voor de bestrijding van grote dichtheden. Of via het Kennisnetwerk Invasieve Exoten.

Goede bestrijding begint bij goede waarnemingen

Bestrijding van Hemelboom is pas goed mogelijk als duidelijk is waar de soorten zich bevindt. Geef daarom jouw waarnemingen door via de app VERA en Waarneming.nl. Zo draag je bij aan het onderzoek naar de verspreiding en de bestrijding van deze invasieve exoten. Omdat we willen weten waar de grootste kernen van verspreiding zich in Nederland zich bevinden, willen we graag weten of het jonge of oudere bomen betreft en of ze vruchten dragen. Meer instructies voor het doorgeven van waarnemingen van Hemelboom vind je op de FLORON-website.

Auteurs: Leonie Tijsma & Baudewijn Odé, FLORON