Doggersbank-expeditie: hoop voor natuurherstel, maar ook grote zorgen

Op delen van de Doggersbank heeft een grote diversiteit aan soorten kunnen overleven, ondanks de vele jaren van bodemverstorende sleepnetvisserij, olie- en gaswinning. Deze soortenrijke locaties zijn geschikt voor natuurherstel, concludeert  een Nederlands-Britse expeditie die afgelopen week op de Doggersbank onderzoek deed. De Doggersbank is een uitgestrekt, relatief ondiep natuurgebied in de Noordzee, twintig uur varen van Nederland en zeven uur van de kust van Groot-Brittannië. Helaas liggen de gebieden met de beste kans op natuurherstel dicht in de buurt van (geplande) windparken en mogelijke nieuwe olie- en gasboringen.

De Doggersbank is een gebied bijna zo groot als België en is officieel beschermd vanwege zijn rijke ecologie. Het is een van de minst bezochte gebieden in Europa. Alleen vissers, olie- en gasarbeiders en ontwikkelaars van windparken komen er. Onder moeilijke, stormachtige weersomstandigheden, met regen, hagel en sneeuw, zochten mariene biologen en natuurbeschermers van Stichting Doggerland, ARK Rewilding Nederland, Blue Marine Foundation, Waardenburg Ecology en cameraman Danny Copeland naar nieuwe locaties voor actief natuurherstel.

Hoewel het gebied ernstig is aangetast door bodemvisserij, olie- en gasboringen – met als laatste toevoeging de bouw van 's werelds grootste windpark op zee – vond de expeditie overblijfselen van de rijke ecosystemen die er ooit waren. Deze kunnen versterkt worden door ze lange tijd met rust te laten, ze effectief te beschermen en te koesteren.

Kansen voor herstel

De wrakken, de stenige bodems, grindbedden, modderige en zandige hellingen die de expeditieleden onderzochten en de soorten die hier nog leven, bieden een uitgangspunt voor natuurherstel. Op een aantal locaties troffen de natuurbeschermers onverstoorde zeenatuur: een glimp van hoe de natuur op een herstelde Doggersbank er weer uit zou kunnen gaan zien.

Waar niet recent met sleepnetten was gevist vonden ze soorten als noordkromp (een tweekleppig schelpdier dat 400 jaar oud kan worden), dodemansduimen (een zacht koudwaterkoraal), broodsponzen, anemonen, breedbladig mosdiertje, roggen- en haaieneieren, jonge platvissen, pitvissen, zandspieringen en holletjes gemaakt door schelpdieren en wormen. Boven water zagen de expeditieleden grijze zeehonden en een overvloed aan vogels: drieteenmeeuwen, jan-van-genten, papegaaiduikers, stormvogels, zeekoeten, mantelmeeuwen en kleine alken.

Bedreigingen

Het internationaal erkende doel van een beschermd zeegebied (marine protected area, MPA) is de aanwezige natuur te beschermen de kans te geven zich te herstellen. Daarnaast zou de ambitie ook moeten zijn om waar mogelijk leefgebieden actief te herstellen en soorten te herintroduceren die plaatselijk (bijna) zijn verdwenen en niet meer op eigen kracht kunnen terugkeren. Helaas ontbreekt deze ambitie en bestaat de bescherming van deze natuurgebieden in de zee voornamelijk op papier – de Britse, Nederlandse, Duitse en Deense regeringen staan de ontwikkeling van windparken en nieuwe olie- en gasboringen nog altijd toe. Het Deense deel is niet eens aangewezen als MPA, het Engelse deel is verboden voor sleepnetvisserij maar niet voor offshore energie-industrie. Het Nederlandse en het Duitse deel zijn op papier verboden voor visserij, maar in werkelijkheid brengt visserij het gebied op grote schaal schade toe.

Emilie Reuchlin, mede-oprichter van Doggerland Foundation en expeditieleider vertelt over de expeditie: “Onder uitdagende omstandigheden hebben we veilig en met succes grote gebieden en locaties onderzocht op mogelijkheden voor actief natuurherstel. Ik kan niet wachten om de soorten en habitats die verloren zijn gegaan, zoals paardenmosselriffen, te gaan herstellen. Het is aan de regeringen om ervoor te zorgen dat het beschermde natuurgebied van de Doggersbank ook echt effectief wordt beschermd. Dat is een essentiële voorwaarde om de natuur in staat te stellen zichzelf te herstellen."

Charles Clover, mede-oprichter en senior adviseur van Blue Marine Foundation: “Wat ons tijdens de reis opviel, was dat de Doggersbank zich nu vult met industrie, zelfs waar bodemvisserij verboden is, zoals in het Britse deel. De regeringen moeten echt voor ogen houden dat bescherming en het herstel van de natuur de hoogste prioriteit hoort te hebben in een MPA. Het is duidelijk dat dit nu niet gebeurt op de Dogger, de grootste MPA in Britse wateren. Gezien de hoeveelheid wind-, olie- en gasontwikkeling die daar nu plaatsvindt en waarschijnlijk zal worden opgeschaald, denken we nu dat het beter zou zijn om actief gebieden te reserveren voor natuurherstel, en ervoor te zorgen dat er op die plaatsen geen industriële ontwikkeling plaatsvindt. Doen we dat niet, dan zal de waarde van dit beschermde deel van de zee verder worden ondermijnd.”

Marijke van de Staak van ARK Rewilding Nederland: “Hoewel we plekken hebben gezien met een prachtige verscheidenheid aan soorten, weten we dat het leven op de Doggersbank de potentie heeft om veel overvloediger te zijn. We zijn blij om met ARK deel uit te maken van deze groep pioniers die samen zoekt naar manieren om het ecosysteem van de Doggersbank nieuw leven in te blazen. Niemand van ons kan dit alleen.”

De drie organisaties hopen volgend jaar verder te gaan met het onderzoek en meer locaties te vinden waar verdwenen soorten teruggebracht kunnen worden en leefgebieden hersteld kunnen worden. Ook zullen ze de basis leggen voor experimenten voor actief natuurherstel.

Tekst: Doggerland Foundation, ARK Rewilding Nederland en Blue Marine Foundation
Foto's: Danny Copeland (leadfoto: apparatuur wordt tijdens de expeditie te water gelaten); Jonna van Ulzen; Waardenburg Ecology