Tropische krab verovert Nederlandse Noordzee

Nieuwe bewoner in opmars

Sinds de eerste vondst in 2019 bij de Bruine Bank is de kokerwormkrab (Asthenognathus atlanticus) bezig met een gestage noordwaartse opmars. Wat begon met enkele exemplaren in het Nederlandse en Belgische deel van de Noordzee, groeide in drie jaar tijd uit tot waarnemingen op meer dan dertien unieke locaties. Vanaf 2022 wordt de soort regelmatig aangetroffen tijdens de WOT-schelpdiersurvey. In 2025 is de krab zelfs al op 23 plekken gevonden, van Zeeland tot Texel. Ecoloog Jetze van Zwol: “Het lijkt erop dat deze krab zich hier nu echt thuis voelt. De combinatie van milder geworden winters en de aanwezigheid van geschikte wormen als gastheer maakt dat hij zich snel kan vestigen.”

Leven in een koker

De kokerwormkrab leeft in de beschermende kokers van onder andere de perkamentkokerworm. Deze gastheer bouwt stevige buizen van zand, slik en schelpengruis op de zeebodem. Voor de krab levert dat bescherming op tegen roofdieren en temperatuurschommelingen. “Het is een soort ‘gedeeld appartement’ op de zeebodem”, legt Van Zwol uit. “De krab profiteert van de beschutting zonder dat de worm er last van heeft.”

Klimaat en verspreiding

De opmars van de perkamentkokerworm, geholpen door opwarmend zeewater, bereidt als het ware het terrein voor. Larven van de kokerwormkrab drijven tot zes weken mee op zeestromingen, wat de verspreiding vergemakkelijkt. Transport via ballastwater kan dit proces extra versnellen: zeewater dat grote schepen voor stabiliteit in ballasttanks meenemen en later elders lozen, waardoor larven onbedoeld kunnen meeliften.”

“Met het huidige tempo verwacht ik dat de kokerwormkrab binnen enkele jaren een vaste soort in de Noordzee zal zijn”, aldus Van Zwol. “Het is een prachtig voorbeeld van hoe subtiele veranderingen in het ecosysteem nieuwe kansen creëren voor soorten.”

Gevolgen voor de natuur

Hoewel de soort van oorsprong uit warmere wateren komt, blijkt hij zich uitstekend aan te passen aan onze kustwateren. Of de aanwezigheid van de kokerwormkrab ecologische gevolgen heeft voor inheemse soorten, is nog niet bekend. Voor nu is het vooral een opvallende nieuwe bewoner in een snel veranderende Noordzee.

Tekst: Jetze van Zwol en Cecile Leuverink, Wageningen Marine Research
Foto: Bram Conings (leadfoto: kokerwormkrabbetje (13 tot 15 millimeter), verzameld
tijdens WOT-kustsurvey 2025)
Kaarten: Jetze van Zwol